Ανησυχίες και αρνητικές σκέψεις: γιατί οι αποφυγές μεγεθύνουν το άγχος αντί να το αντιμετωπίζουν;

Αν υπήρχε κάποια απόδειξη ότι με το να ανησυχούμε, να αισθανόμαστε απογοητευμένοι, να υπεραναλύουμε, θα μπορούσαμε να αλλάξουμε το δεδομένο και να ελέγχουμε τις καταστάσεις που θέλουμε, τότε θα είχαμε λύσει πράγματι τα προβλήματά μας. 

Γιατί ανησυχείς; 

Θα μπορούσες να τα είχες πάει καλύτερα; Θα μπορούσες να προλάβεις μια καταστροφή και δεν το έκανες; Το αβέβαιο μέλλον σε ταράζει;
Είσαι σε επαγρύπνιση για τον πανικό που θα σου χτυπήσει την πόρτα;
Ξυπνάει μήπως ο εσωτερικός κριτής μεσα σου, διαβάλλοντας την ικανότητα και την επάρκειά σου;
Σαμποτάρεις την αξία να αγαπηθείς και να σε αποδεχτούν;
Μυρίζεσαι τον φόβο απόρριψης όταν βρίσκεσαι με άλλους;
Φοβάσαι μην φανείς μέτριος;
Σκέφτεσαι πως θα τα βγάλεις πέρα στη σχέση σου, πως θα διατηρήσεις το γάμο σου, την οικογένεια, αν είσαι επαρκής μητέρα/πατέρας, σύζυγος, σύντροφος, επαγγελματίας και που είναι ο εαυτός σου μέσα σε όλον αυτό το μαραθώνιο;
Ανησυχείς για την εξάρτησή σου από τη γνώμη των άλλων;
Νιώθεις εγκλωβισμένος σε καταστάσεις που επαναλαμβάνονται;
Πιέζεις με σκέψεις το μυαλό σου όταν ξαπλώνεις το βράδυ στο κρεβάτι και κοιμάσαι μαζί τους;

Μπορεί τα μάτια να κλείνουν, αλλά η ανησυχία διανυκτερεύει στο μυαλό μας, και την ακούμε, τη βλέπουμε μέσα από φανταστικές εικόνες, και της δίνουμε τόση αξία και βαρύτητα που φαίνεται πραγματικά σαν ρεαλιστικό σενάριο.

Από τα καθημερινά προβλήματα και τις υποχρεώσεις μέχρι και τα σημαντικά εσωτερικά θέματα, στα οποία διακυβεύεται η αυτοεκτίμησή μας, προκαλείται άγχος. Ιδανικά, θα επιθυμούσαμε να είχαμε την ικανότητα να αποστασιοποιούμαστε με ένα μαγικό ραβδί από τις ανησυχίες και τα συναισθήματά μας, να διακόψουμε την υπερανάλυση, να απαρνηθούμε τις ανασφάλειες κα τους φόβους μας, ώστε να απαλλαχθούμε από την έντονη δυσφορία και τις όποιες παρενέργειες γεννιούνται στο σώμα μας. 

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις ανησυχίες...

Οι σκέψεις, όμως, δεν μπορούν να εξαφανιστούν. Τα συναισθήματα προέρχονται από τις σκέψεις μας. Αν σκεφτούμε "δεν μπορώ να διαχειριστώ τις ευθύνες μου, εγώ φταίω για όλα, είμαι ανίκανος'', και συνεχίσουμε να δίνουμε τροφή στην σκέψη, τότε βιώνουμε την συναισθηματική εμπειρία αυτής της σκέψης, πιθανόν ενοχές, απογοήτευση, θυμό, κούραση, νευρικότητα.

Οι αρνητικές σκέψεις θα έρχονται και θα επανέρχονται, διότι αυτή είναι η δουλειά τους, και αυτή είναι η λειτουργία του μυαλού μας. Αντί να παλλεύουμε μαζί τους, χρειάζεται απλώς να αποδεχτούμε την ύπαρξή τους. 

Φανταστείτε ότι έχετε ένα ραδιόφωνο το οποίο κάνει μερικές φορές παράσιτα και χάνεται ο ήχος, παρόλα αυτά, επανέρχεται στην κανονική του λειτουργία. Το γεγονός ότι κάνει παράσιτα το αποδέχεστε, προσπαθώντας να το επαναρυθμίσετε. Επίσης, όταν ακούτε τα παράσιτα, δεν σκέφτεστε ότι το ίδιο το ραδιόφωνο είναι προβληματικό, αλλά η κεραία του δεν πιάνει.

Και επειδή τα περισσότερα πράγματα είναι θέμα οπτικής και ερμηνείας, θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε έτσι και τον εαυτό μας; Μήπως από το να εμπλεκόμαστε υπερβολικά με τις παρασιτικές σκέψεις μας, είναι καλό να τις αποδεχτούμε, να πούμε ότι το μυαλό παίζει για άλλη μια φορά την ίδια κασέτα, χωρίς να κατηγορούμε τον εαυτό μας ότι είμαστε ανίκανοι, άχρηστοι, φταίμε εμείς για όλα, και να εστιάσουμε στην διαχείριση; 

Οι ανησυχίες μας καθηλώνουν, πολλές φορές μας ακινητοποιούν. Η ελευθερία έρχεται όταν αποκτήσει κάποιος την ικανότητα όχι να σταματήσει τη σκέψη, αλλά να την κατευθύνει εκεί που θέλει. 

Οι αποφυγές δεν αντιμετωπίζουν, αλλά μεγεθύνουν το άγχος

Θα μπορούσατε να καταγράψετε μια λίστα με τους παράγοντες που σας αγχώνουν και δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε. Θα μπορούσε να είναι η αναβλητικότητα, το κοινωνικό άγχος, οι κρίσεις πανικού, οι συναισθηματικές αναστολές, η αίσθηση μοναξιάς και μη αποδοχής, η τοξική σχέση με τον/τη σύντροφο, ότι δεν έχετε τον έλεγχο των πραγμάτων, οτιδήποτε σημαντικό που σας αγχώνει. Όσο πιο συγκεκριμένοι είστε, τόσο το καλύτερο.

Αν, για παράδειγμα, σας ανησυχεί η αναγνώριση και η αποδοχή από τους άλλους, καταγράψτε τι αποφεύγετε να κάνετε προκειμένου να σας αποδεχτούν και να σας αγκαλιάσουν. Π.χ. Αποφεύγω να θυμώνω, να δείχνω τα συναισθήματά μου, αποφεύγω το μέτριο αποτέλεσμα, αποφεύγω να βάζω σε προτεραιότητα τον εαυτό μου για να ευχαριστώ τους άλλους, αποφεύγω την κριτική των άλλων, αποφεύγω να λέω την αλήθεια μερικές φορές κτλ.

Έπειτα, αναρωτηθείτε τι έχετε κερδίσει μέχρι τώρα με το να αποφεύγετε τα παραπάνω για να λάβετε την αποδοχή και την αναγνώριση; Το άγχος έχει μειωθεί; Νιώθετε ικανοποίηση και πληρότητα στη ζωή σας; Ποιό είναι το όφελος αυτών των αποφυγών;

Ακόμη, σκεφτείτε τι χάνετε και τι σας κοστίζει η αποφυγή. Πεσμένη διάθεση; Μεγαλύτερο άγχος και εσωτερική πίεση να αποδεικνύετε στους άλλους τις ικανότητές σας; Διατηρείτε το φόβο μη μείνετε μόνοι σας και αβοήθητοι αν δεν τους κάνετε τα χατίρια; Νιώθετε μια αίσθηση ανικανοποίητου, συνεχούς κούρασης τόσο ψυχολογική, όσο και σωματική; Ο ύπνος σας και η ηρεμία σας συνεχίζουν να διαταράσσονται;

Και, αλήθεια, έχετε μάθει γιατί οι άλλοι σας αγαπούν; Σας αγαπούν και σας αποδέχονται για το πόσο καλοί είστε ή για το ποιοί είστε;

Το παράδοξο της αποφυγής

Το παράδοξο των συμπεριφορών αποφυγής είναι ότι μας προσφέρουν μια ανακούφιση, η οποία είναι όμως προσωπική και επιφανειακή. Όπως, όταν φοβάμαι μη πάθω κρίση πανικού σε κλειστό χώρο και αποφεύγω να μπω στο ασανσερ, ανεβαίνοντας τις σκάλες.

Η αποφυγή επικαλύπτει την ανησυχία ή την αρνητική πρόβλεψη για κάτι, δεν την αντιμετωπίζει όμως στη ρίζα του. Γιατί όσες φορές και να ανεβούμε τις σκάλες, έχουμε πείσει τον εαυτό μας ότι το ασανσέρ είναι επικίνδυνο, διατηρούμε το φόβο να μπούμε εκεί μέσα, και δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να εκτεθεί, όχι μόνο στο ασανσέρ, αλλά και σε οτιδήποτε θυμίζει και έχει κοινά χαρακτηριστικά με αυτό. 

Συνεπώς, όσο απαιτητικό και αν μας φαίνεται στην αρχή, η κατάργηση των αποφυγών είναι μια πρόκληση να δοκιμάσουμε τον εαυτό μας, να αναθεωρήσουμε τους παράγοντες που μας αγχώνουν, να πειραματιστούμε με τη συμπεριφορά μας, για να φύγουμε από τις παγίδες των αποφυγών και να ζήσουμε χωρίς φόβο και ανασφάλεια.

Αξιολογήστε τις σκέψεις σας

Όταν η αρνητική σκέψη και η ανησυχία καλπάζει, μπορείτε να ρωτήσετε τον εαυτό σας: Ποιες αποδείξεις υπάρχουν που υποστηρίζουν αυτή τη σκέψη;

Ποιά πράγματα αποδεικνύουν ότι δεν ισχυει η σκέψη μου; Μήπως η σκέψη μου είναι υπερβολική σε σχέση με την πραγματικότητα;

Αυτό που σκέφτομαι είναι απόλυτα στον έλεγχό μου;

Υπάρχουν άλλοι παράγοντες που ευθύνονται κα εμπλέκονται;

Μήπως βγάζω αυθαίρετα συμπεράσματα και κάνω προβλέψεις χωρίς αποδείξεις;

Μήπως βάζω ταμπέλες στον εαυτό μου; Μήπως η σκέψη μου είναι "όλα ή τίποτα";

Αν ο καλύτερος μου φίλος ή το παιδί μου αντιμετώπιζε αυτή τη σκέψη, τι θα τον συμβούλευα να κάνει; Με βοηθάει ο τρόπος σκέψης μου να αισθάνομαι καλά και να εξελίσσομαι;

Ποιες είναι οι ανάγκες μου; Ποιές αξίες ζωής θέλω να υπερτερήσουν έναντι των φόβων μου;

Χρειάζομαι βοήθεια;

Οι παραπάνω ερωτήσεις μπορεί να σας φανούν χρήσιμες στο να αξιολογήσετε την εγκυρότητα των σκέψεών σας και να ξεκινήσετε να αμφισβητείτε σε πρώτο βαθμό τα πιστεύω σας, τις ανησυχίες σας, τα ΄πρέπει΄, τα πλεονεκτήματα και τα μειονετήματα των αποφυγών σας.

Ωστόσο, αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τις ανησυχίες και τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτές και σας επιφέρουν σημαντκή ενόχληση στην λειτουργικότητά σας, θα ήταν ωφέλιμο να απευθυνθείτε σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο και οι δύο, σαν κοινοί συνοδοιπόροι στις ανησυχίες σας, θα συνεργαστείτε στην απόκτηση εργαλείων και καθοδήγησης, ώστε να διαχειρίζεστε το πρόβλημά σας, και να γίνετε εσείς ο θεραπευτής του εαυτού σας.