Τι πρέπει να γνωρίζετε για τα τικ της Δ.Ε.Π.Υ και το Stimming (αυτοδιεγερτική συμπεριφορά)

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) - διεθνώς Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) - είναι μια από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, κατά ένα σημαντικό ποσοστό, και στην ενήλικη ζωή.

Τα επαναλαμβανόμενα κινητικά και φωνητικά μοτίβα είναι συχνά στη ΔΕΠΥ.

Κύρια σημεία του άρθρου:

• Περίπου το 20% των παιδιών με ΔΕΠΥ αναπτύσσουν διαταραχή τικ.
• Τα τικ είναι ακούσιες κινήσεις ως απάντηση σε μια έντονη επιθυμία.
• Το "stimming" είναι ένας τρόπος αυτο - καταπραϋντικού και μπορεί να είναι επωφελές σε παιδιά με ΔΕΠΥ.

Όταν ο γιος μου ήταν στο γυμνάσιο, είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει σε μια ερευνητική μελέτη σχετικά με τη νευροβιολογία της ΔΕΠΥ σε παιδιά και εφήβους. Ο γιος μου ήταν πάντα ανοιχτός για τη ΔΕΠΥ του, οπότε τον ρώτησα αν ήθελε να συμμετάσχει στη μελέτη (δεν ντρέπομαι να παραδεχτώ ότι ο νευροεπιστήμονας μέσα μου ήθελε απλώς μια εικόνα του εγκεφάλου του γιου μου σε σχέση με τη ΔΕΠΥ).

Ο γιος μου συμφώνησε, οπότε επικοινώνησα με τον διοργανωτή της μελέτης για να προγραμματίσω τη συνέντευξη για να δω αν ο γιος μου θα πληρούσε τις προϋποθέσεις για τη μελέτη.
Μεταξύ των ερωτήσεων που έκανε ο ερευνητής ήταν εάν ο γιος μου είχε κάποια τικ - τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις του προσώπου και τους ήχους που είναι συνηθισμένοι στη ΔΕΠΥ.

Ο γιος μου είχε τικ που σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ, όπως το να τρίβει τα χείλη του μέχρι να ματώσουν, να πιέζει επανειλημμένα τα μάτια του όταν είναι κλειστά, στη συνέχεια να τα ανοίγει και να ανοίγει το στόμα του διάπλατα. Ο δημοσιογράφος με ρώτησε αν ο γιος μου είχε επαναλαμβανόμενους ήχους και ανέφερα ότι συχνά καθάριζε το λαιμό του και συχνά σιγοτραγουδούσε.

Λίγες μέρες αργότερα έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον επικεφαλής ερευνητή που ήθελε να μάθει περισσότερα για τις κινήσεις και τους ήχους του προσώπου του γιου μου. Μετά από κάποια συζήτηση, απέκλεισε τον γιο μου από τη μελέτη, εξηγώντας ότι μπορεί να έχει μια ήπια μορφή του συνδρόμου Tourette.

Τικ και σύνδρομο Τουρέτ στη ΔΕΠΥ

Τα τικ είναι κοινά στην παιδική ηλικία, με τα αγόρια να έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τα κορίτσια να έμφανίσουν τικ. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν συμπεριφορές τικ πιο συχνά από τους νευροτυπικούς συνομηλίκους τους, με περίπου το 20% των παιδιών με ΔΕΠΥ να αναπτύσσουν μια χρόνια διαταραχή τικ.

Ένα τικ είναι μια ξαφνική, επαναλαμβανόμενη κίνηση ή ήχος και μπορεί να περιλαμβάνει:

• ανοιγόκλεισμα των ματιών
• άνοιγμα του στόματος
• γκριμάτσες προσώπου
• κινήσεις του κεφαλιού
• σήκωμα των ώμων
• καθάρισμα του λαιμού
• βήχα
• ρουθούνισμα
• ξεφύσημα
• επανάληψη τμημάτων λέξεων ή φράσεων.

Τα τικ είναι ακούσια και μπορεί να είναι μια μεμονωμένη συμπεριφορά ή ένας συνδυασμός πολλών συμπεριφορών.

Είναι ενδιαφέρον ότι μπορεί να υπάρχει μια αλληλεπικαλυπτόμενη νευρολογική συνιστώσα της ΔΕΠΥ και των διαταραχών τικ που διέπουν τη συχνή τους συνύπαρξη. Τα μη φυσιολογικά επίπεδα νευροδιαβιβαστών μονοαμίνης (π.χ. ντοπαμίνη και νορεπινεφρίνη) και μια δυσλειτουργία στην επικοινωνία μεταξύ ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην κίνηση, τη γνωστική λειτουργία και τη συμπεριφορά μπορεί να συμβάλουν στην αναστολή συμπεριφορών όπως η παρορμητικότητα στη ΔΕΠΥ και οι παρορμήσεις που προκαλούν ανεξέλεγκτες συμπεριφορές τικ.

Οι διαταραχές τικ είναι νευροαναπτυξιακές διαταραχές και η διάγνωση γίνεται όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 18 ετών.

Οι διαταραχές τικ μπορεί να διαρκέσουν ένα χρόνο ή περισσότερο ή να γίνουν αρκετά σοβαρές ώστε να διαγνωστούν ως σύνδρομο Tourette. Το σύνδρομο Tourette είναι μια δυνητικά δια βίου κατάσταση που χαρακτηρίζεται από συχνά και πολυάριθμα κινητικά και φωνητικά τικ.

Περίπου τα μισά από τα παιδιά που διαγιγνώσκονται με σύνδρομο Tourette έχουν επίσης ΔΕΠΥ.

Ποτέ δεν εξετάσαμε τον γιο μου. Ωστόσο, με βάση τα διαγνωστικά κριτήρια, δεν πιστεύω ότι έχει σύνδρομο Tourette. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν ο επικεφαλής ερευνητής της μελέτης ΔΕΠΥ επικοινώνησε με έναν συνάδελφο που μελετούσε το σύνδρομο Tourette και τη ΔΕΠΥ, ο γιος μου πληρούσε τις προϋποθέσεις ούτε για αυτή τη μελέτη, καθώς τα τικ του δεν ήταν σοβαρά.

Γενικά, τα τικ δεν προκαλούν σημαντικό πρόβλημα που απαιτεί θεραπεία. Ωστόσο, εάν τα τικ είναι αρκετά σοβαρά, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τρόπους διαχείρισης του στρες και του άγχους μέσω της ενσυνειδητότητας ή του διαλογισμού, των ακαδημαϊκών καταλυμάτων, της εκπαίδευσης των γονέων, της οικογενειακής υποστήριξης ή της φαρμακευτικής αγωγής. Επί του παρόντος, τα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι η θεραπεία της ΔΕΠΥ με διεγερτικά φάρμακα δεν θα αυξήσει τις συμπεριφορές τικ.

Σε περιπτώσεις συνδρόμου Tourette, η ολοκληρωμένη συμπεριφορική παρέμβαση για τα τικ (CBIT) είναι η συνιστώμενη θεραπεία.

Stimming και ΔΕΠΥ

Η διέγερση ή η αυτοδιεγερτική συμπεριφορά (stimming) είναι μια άλλη επαναλαμβανόμενη κινητική ή φωνητική συμπεριφορά που σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Όλοι μας έχουμε αυτοδιεγερτικές συμπεριφορές κατά καιρούς. Ο σύζυγός μου θα επισημάνει πότε το τρέμουλο του ποδιού μου κάνει τον καναπέ να δονείται ενώ παρακολουθούμε μια ταινία. Τα ερεθίσματα είναι καθαρά αισθητηριακά (απτικά, ακουστικά, οπτικά, οσφρητικά) και μπορεί να είναι αυτο-καταπραϋντικά ή ένας τρόπος για τον εγκέφαλό μας να παραμείνει αφοσιωμένος.

Θα ακούσω συχνά τον γιο μου να μουρμουρίζει όταν προσπαθεί να επικεντρωθεί σε μια εργασία. Οι αυτοδιεγερτικές συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• χτύπημα με το χέρι
• κούνημα των δακτύλων ή τρέμουλο
• χτύπημα των ποδιών
• τρέμουλο των ποδιών
• κούνημα μπρος-πίσω
• περιστροφή
• Κούνημα κεφαλιού
• βογκητά
• στριγκλιές
• μουρμούρισμα

Η νευρικότητα είναι μια γνωστή συμπεριφορά που σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Βοηθά στη διατήρηση της προσοχής και μπορεί να θεωρηθεί ως αυτοδιεγερτική συμπεριφορά σε αυτόν τον πληθυσμό. Για παράδειγμα, τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν καλύτερη εστίαση όταν χειρίζονται κάτι με τα χέρια τους. Η σωματική κίνηση των χεριών τους για να χειριστούν κάτι παρέχει απτική διέγερση και βοηθά στην αύξηση της προσοχής επηρεάζοντας τα επίπεδα ντοπαμίνης σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.

Σε αντίθεση με τα τικ, ο ερεθισμός μπορεί να είναι ευεργετικός για τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Μπορεί να τους βοηθήσει να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις, έναν τρόπο ανακούφισης από το άγχος, να ανεχτούν την πλήξη, να εκφράσουν την ευτυχία ή να αντιμετωπίσουν την αισθητηριακή υπερφόρτωση.

Παρόλο που τα τικ του γιου μου έχουν υποχωρήσει (συμβαίνει αυτό συνήθως κατά εφηβεία και την ενηλικίωση), μερικές φορές συμβαίνουν όταν είναι κουρασμένος. Του υπενθυμίζω ευγενικά τη συμπεριφορά για να τον ενημερώσω, όπως έκανα όταν ήταν νέος, και μέσα σε μια ή δύο μέρες η συμπεριφορά σταματά.

Πιο συνηθισμένο είναι το μουρμουρητό που ακούω από την κρεβατοκάμαρά του όταν προσπαθεί να κρατήσει τον εγκέφαλό του με ΔΕΠΥ απασχολημένο.

* Αδειοδοτημένη αναδημοσίευση από Psychology today - Αρθρογράφος: Kristin Wilcox