Διαφορές Φύλων: Τι λέει η επιστήμη;

«Οι γυναίκες μιλάνε πολύ!», «Οι άνδρες είναι καλύτεροι οδηγοί»… αυτές είναι δύο μόνο από τις πολλές εκφράσεις που λέγονται σχετικά με τις διαφορές των δύο φύλων.

Τι λένε τα δεδομένα όμως σχετικά με τις διαφορές στις γνωστικές ικανότητες ανδρών και γυναικών;

Υπάρχει βιολογική βάση; Είναι θέμα κοινωνικοποίησης; Ή μήπως όλα τα κλισέ που ακούμε είναι απλά μύθοι;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… από την πολλή αρχή!

Όταν γεννιέται ένα κοριτσάκι πολύ γρήγορα θα λάβει ως δώρο μια κούκλα ενώ όταν γεννιέται ένα αγοράκι σίγουρα στα πρώτα δωράκια θα βρούμε ένα αυτοκινητάκι.

Παρατηρείται λοιπόν τα αγόρια να παίζουν με αυτοκινητάκια και τα κορίτσια με τις κούκλες. Εύκολα θα έλεγε κανείς ότι αυτή η προτίμηση είναι θέμα κοινωνικοποίησης και ότι τα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν με αυτά που τους προσφέρουμε. Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό.

Η προτίμηση παιχνιδιού από τα δυο φύλα φαίνεται πως επηρεάζεται προγεννητικά από την επίδραση της τεστοστερόνης, που είναι αυξημένη στα αγόρια και αρχίζει να παράγεται ήδη από την 7η εβδομάδα της κύησης. Η προγεστερόνη προκαλεί διαφορές στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου ανάμεσα στα δύο φύλα.

Τι δείχνουν οι έρευνες για τις διαφορές φύλων

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα κορίτσια που έχουν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης μέσα στη μήτρα εκδηλώνουν τυπικές ανδρικές συμπεριφορές και είναι πιθανό να προτιμούν αυτοκινητάκια στο παιχνίδι τους.

Επιπλέον έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε πιθήκους παρουσιάζουν παρόμοια αποτελέσματα. Όταν οι πίθηκοι έχουν πρόσβαση σε τυπικά παιχνίδια φύλου (κούκλα και αυτοκίνητο) οι αρσενικοί προτιμούν τα αυτοκίνητα και οι θηλυκοί την κούκλα.

Δεν έχει διευκρινιστεί τι ακριβώς είναι αυτό που καθιστά ελκυστικά τα μεν και τα δε παιχνίδια στα δυο φύλα, ωστόσο μια υπόθεση είναι ότι τα αρσενικά προτιμούν γενικά παιχνίδια κίνησης στο χώρο κάτι το οποίο τους επιτρέπει να κάνουν τα παιχνίδια με ρόδες.

Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν όλο και περισσότερες διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα και τις ικανότητές τους γίνονται αντιληπτές.

Διαφορές φύλων στην κινητική ανάπτυξη

Στην κινητική ανάπτυξη οι άνδρες φαίνεται πως υπερέχουν των γυναικών σε παιχνίδια στόχων (βελάκια, ρίψη και λήψη μπάλας) ενώ οι γυναίκες έχουν καλύτερο έλεγχο στη λεπτή κινητικότητα (πλέξιμο, κέντημα κ.λπ.)

Οι διαφορές αυτές εντοπίζονται ήδη από πολύ νεαρές ηλικίες επομένως είναι δύσκολο να οφείλονται στην επίδραση της εξάσκησης. Ήδη από τις πολύ μικρές τάξεις τα κορίτσια έχουν καλύτερες επιδόσεις σε γραφοκινητικές δεξιότητες ενώ τα αγόρια καλύτερες επιδόσεις σε παιχνίδια αδρής κινητικότητας (μπάσκετ, ποδόσφαιρο).

Διαφορές φύλων στην αντίληψη χώρου

Ένα φλέγον θέμα ανάμεσα στα δυο φύλα είναι η αντίληψη του χώρου. Ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες που οι γυναίκες βρίσκονται συχνά στο τιμόνι του αυτοκινήτου, τα ανέκδοτα και τα πειράγματα σχετικά με τις ικανότητές τους είναι σύνηθες φαινόμενο. Όμως εδώ τα δεδομένα είναι πιο περίπλοκα.

Οι άνδρες φαίνεται πως τα καταφέρνουν καλύτερα σε δοκιμασίες νοητικής περιστροφής, πλοήγησης στο χώρο και αντίληψης ενός χάρτη.

Από την άλλη οι γυναίκες έχουν καλύτερη οπτικοχωρική μνήμη, πράγμα που σημαίνει ότι θυμούνται καλύτερα σημεία αναφοράς σε μια διαδρομή και εντοπίζουν ευκολότερα αντικείμενα που έχουν αλλάξει στο χώρο. Επομένως οι ικανότητες των δυο φύλων διαφέρουν ανάλογα με το είδος της επεξεργασίας που απαιτείται να γίνει στο χώρο από το εκάστοτε έργο.

Διαφορές φύλων σε μαθηματικά και γλώσσα

Μαθηματικά και Γλώσσα… δυο γνωστικά αντικείμενα που μάλλον θα συμφωνούσατε ότι είναι θέμα αρσενικού και θηλυκού αντίστοιχα. Μάλλον η επιστήμη επιβεβαιώνει την κοινή αντίληψη στους τομείς αυτούς.

Στα μαθηματικά οι άνδρες έχουν καλύτερες επιδόσεις σε προβλήματα μαθηματικής συλλογιστικής (πχ. η τιμή του πετρελαίου αυξήθηκε 15%, πόσα χρήματα περισσότερα θα χρειαστούν για να βάλουμε 500 λίτρα πετρέλαιο;) ενώ οι γυναίκες υπερέχουν σε προβλήματα αριθμητικών υπολογισμών (πχ. 15(3+8)-3/4*3). Σε έρευνα ωστόσο του 2013 τα αγόρια σε 75 χώρες είχαν συνολικά καλύτερη επίδοση στα μαθηματικά απ’ ότι τα κορίτσια ενώ το αντίθετο ισχύει για την ανάγνωση.

Στη γλώσσα λοιπόν… ναι! οι γυναίκες μάλλον μιλάνε πολύ και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι έχουν μεγαλύτερη λεκτική ευχέρεια συγκριτικά με τους άνδρες και καλύτερη λεκτική μνήμη. Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι συνήθως τα κορίτσια ξεκινούν να μιλούν νωρίτερα από τα αγόρια.

Γνωστικές ικανότητες

Τέλος ως προς τις γνωστικές ικανότητες θα γίνει αναφορά στην αντίληψη, το πως δηλαδή κατανοούν τα δυο φύλα το περιβάλλον. Οι γυναίκες, με εξαίρεση τα οπτικά ερεθίσματα, είναι πιο ευαίσθητες στην πρόσληψη αισθητηριακών πληροφοριών (ήχοι, οσμές, θερμοκρασία κ.λπ.), στην αναγνώριση εκφράσεων του προσώπου και στην αντίληψη και κατανόηση της στάσης του σώματος. Οι άνδρες ωστόσο αντιλαμβάνονται τη λειτουργία και αναπαράγουν καλύτερα μηχανικά αντικείμενα, όπως αυτοκίνητα και εξαρτήματα.

Οι διαφορές ικανοτήτων που παρουσιάζονται στα δύο φύλα συνδέονται με την εμπειρία και σε ένα βαθμό είναι αποτέλεσμα κοινωνικών παραγόντων. Ωστόσο η εξάσκηση, αναφορικά με τις γνωστικές ικανότητες, είναι ανάλογου μεγέθους και στα δύο φύλα επομένως δε θεωρείται ότι οι διαφορές οφείλονται στην εξάσκηση. Με απλά λόγια αν ένας άνδρας και μια γυναίκα εξασκηθούν εξίσου στα μαθηματικά, αναμένεται ο άνδρας να έχει καλύτερες επιδόσεις από τη γυναίκα και αντίστοιχα αν εξασκηθούν εξίσου στη γλώσσα αναμένεται η γυναίκα να υπερέχει του άνδρα.

Διαφορές στη δομή και ανάπτυξη του εγκεφάλου

Η δομή και η ανάπτυξη του εγκεφάλου εξηγεί σε κάποιες περιπτώσεις τις διαφορές ικανοτήτων που εντοπίζονται στα δυο φύλα, δείχνοντας ότι υπάρχει ένα βιολογικό υπόστρωμα των διαφυλετικών διαφορών στις γνωστικές ικανότητες. Για παράδειγμα σε απεικονιστικές μελέτες του εγκεφάλου οι γυναίκες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση φαιάς ουσίας σε μια περιοχή του εγκεφάλου που αντιπροσωπεύει τα δάχτυλα, επομένως το εύρημα αυτό συμφωνεί με τις καλύτερες επιδόσεις τους σε έργα που απαιτούν δεξιότητες λεπτής κινητικότητας.

Επιπλέον οι άνδρες και οι γυναίκες διαφέρουν στη συνδεσιμότητα των ημισφαιρίων. Ο ανδρικός εγκέφαλος λοιπόν ενισχύει τη συνδεσιμότητα εντός των ημισφαιρίων ανάμεσα στην αντίληψη και το συντονισμό των κινήσεων, γεγονός το οποίο ευθύνεται για τη μεγαλύτερη ταχύτητα και ακρίβεια σε κινητικά και οπτικοχωρικά έργα. Από την άλλη, ο γυναικείος εγκέφαλος ενισχύει τη συνδεσιμότητα μεταξύ των ημισφαιρίων ανάμεσα σε αναλυτικές και διαισθητικές διεργασίες δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για καλύτερες επιδόσεις σε γλώσσα, προσοχή και κοινωνική νόηση.

Τέλος οι διαφορές στις γλωσσικές και οπτικοχωρικές ικανότητες προβλέπονται και από το γεγονός ότι το αριστερό (σχετιζόμενο με τη γλώσσα) ημισφαίριο στις γυναίκες έχει πιο εκτεταμένη συνδεσιμότητα ενώ το ίδιο ισχύει για τους άνδρες στο δεξί (σχετιζόμενο με οπτικοχωρικές ικανότητες) ημισφαίριο του εγκεφάλου.

Ο περιβαλλοντικός παράγοντας

Το περιβάλλον βεβαίως δεν πρέπει να υποτιμάται ως προς την επίδρασή του καθώς σαφώς ασκεί επιρροή στην ανάπτυξη ικανοτήτων.

Για παράδειγμα σε αρκετές κουλτούρες τα αγόρια ωθούνται να είναι πιο ανεξάρτητα και αυτό τα οδηγεί συχνά σε δραστηριότητες που βελτιώνουν τις οπτικοχωρικές δεξιότητες (πχ. εξερεύνηση περιβάλλοντος).

Ωστόσο η επίδραση του περιβάλλοντος δε φαίνεται να είναι τόσο μεγάλη όσο του βιολογικού παράγοντα. Αν και ορισμένες διαφορές σχετιζόμενες με το φύλο τείνουν να μειώνονται ως προς το μέγεθός τους τα τελευταία χρόνια (πχ. στα μαθηματικά) ωστόσο οι διαφορές αυτές παραμένουν.

Γίνεται σαφές ότι οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως την επίδραση του περιβάλλοντος και της εμπειρίας καθώς και του βιολογικού παράγοντα στις διαφορές ικανοτήτων των φύλων, ωστόσο γίνονται μελέτες με τις οποίες προσπαθούν να προσδιορίσουν την επίδραση διαφόρων παραγόντων σε αυτές.

Επίλογος

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες και ότι ο κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτως φύλου έχει τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά, ικανότητες και αδυναμίες. Οι άνθρωποι μέσα από τον αμοιβαίο σεβασμό και την αλληλεπίδραση αναπτύσσονται και συνυπάρχουν αρμονικά.

Το άρθρο έχει ως στόχο την κατανόηση των φυλετικών διαφορών σε επίπεδο ικανοτήτων μέσα από μια βιολογική οπτική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα αναφερόμενα χαρακτηριστικά εμφανίζονται μόνο στο ένα ή το άλλο φύλο. Υπάρχουν εξαίρετοι άνδρες νομικοί με ευφράδεια λόγου και εξαιρετικές γυναίκες μαθηματικοί που έχουν μάλιστα συνεισφέρει στη μαθηματική επιστήμη. Επομένως η ανάγνωση του άρθρου μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση κάποιων χαρακτηριστικών χωρίς όμως απόλυτους και άκαμπτους όρους.

Υ.Γ.: Τα φύλα νοούνται με τη βιολογική έννοια που διακρίνει το αρσενικό και το θηλυκό. Οι έρευνες σε άτομα με ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό είναι περιορισμένες. Ωστόσο τα ευρήματα δείχνουν ότι υπάρχουν δομικές διαφορές στον εγκέφαλο των ομόφυλων ανδρών και γυναικών από τα αντίστοιχα ετερόφυλα φύλα και ότι οι αντίστοιχες επιδόσεις τους διαφέρουν ανάλογα με το σεξουαλικό προσανατολισμό.

Βιβλιογραφία

Kolb, B & Whishaw, Q. I. (2018). Βασικές αρχές της νευροψυχολογίας του ανθρώπου. Gutenberg