Γυναίκα: έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία

Την 8η Μαρτίου γιορτάζεται παγκόσμια η Ημέρα της Γυναίκας, ημερομηνία που καθιερώθηκε προς τιμή μίας μεγάλης διαδήλωσης την 8η Μαρτίου του 1857. Οι εργάτριες εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη βγήκαν στο δρόμο να διεκδικήσουν δικαιώματα και βελτίωση των συνθηκών εργασίας, και έγραψαν ιστορία με το θάρρος και την αποφασιστικότητά τους.

Από το 1977 που ορίστηκε ως η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας και τη διεθνή ειρήνη από τον ΟΗΕ, η μέρα αυτή αποτελεί, ή πρέπει να αποτελεί, ορόσημο για την προσφορά και την αναγνώριση των γυναικών σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.

Η τόσο σημαντική ημέρα μνήμης για το γυναικείο φύλο δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη ημερομηνία ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, αλλά τη διαρκή καθημερινότητα των γυναικών.

Αν και οι γυναίκες κατέκτησαν με πολύ κόπο δικαιώματα που μέχρι μία ή δύο γενιές πριν φαινόντουσαν αδιανόητα, οι αναχρονιστικές αντιλήψεις και οι σεξιστικές και υποτιμητικές συμπεριφορές εξακολουθούν να υφίστανται και σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνεται ότι τις φέρουν άλλες γυναίκες, όχι μόνο άντρες.

Η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία

Κατά γενική ομολογία η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί στα πλαίσια της σύγχρονης κοινωνίας, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, και σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Μία γυναίκα μπορεί να ελέγχει τον εαυτό της και να ορίζει τη ζωή της χωρίς να είναι υποχείριο ή πειθήνιο όργανο γονέα ή συντρόφου και πλέον υπάρχουν πολλά παραδείγματα γυναικών που ανελίσσονται επαγγελματικά σε υψηλές διοικητικές θέσεις.

Οι αλλαγές αυτές ήταν επίπονες και χρονοβόρες για τις γυναίκες και σε πολλές περιπτώσεις τραυματικές, καθώς τίποτα δεν χαρίστηκε, αλλά κατακτήθηκε με κόπο, υπομονή και επιμονή.

Οι γυναίκες αμφισβητούνται και πρέπει να αποδεικνύουν την αξία τους σε θέσεις που είναι εξίσου ικανές με τους άντρες, ή ακόμα και ικανότερες.

Έτσι, ακόμα και σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνεται ότι οι γυναίκες υφίστανται κακοποιητικές συμπεριφορές, έμμεσες ή άμεσες.

Υπολογίζεται ότι μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υπάρξει θύμα κάποιας μορφής βίας, σωματικής, ψυχολογικής, λεκτικής ή και σεξουαλικής, είτε ήταν σε σχέση ή γάμο, είτε όχι.

Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων η κακοποίηση συμβαίνει όταν οι γυναίκες είναι σε κάποιας μορφής συντροφική σχέση.

Μείζον ζήτημα είναι η ενημέρωση σχετικά με την ενδοοικογενειακή κακοποίηση, ώστε να αναγνωρίζονται έγκαιρα τα σημάδια και να αποφεύγονται τραύματα ψυχολογικά και σωματικά και, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό πλέον, να σώζονται ζωές.

Πώς ορίζεται η ενδοοικογενειακή βία;

Η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει μία σειρά συμπεριφορών που εφαρμόζει το ένα μέλος της σχέσης προκειμένου να ασκήσει και να διατηρήσει εξουσία και έλεγχο στο άλλο μέλος.

Αυτές οι συμπεριφορές εκφοβίζουν και αποσκοπούν στο να αποτρέψουν το άτομο από αυτό που θέλει ή να το πιέσουν να κάνει κάτι που δεν θέλει, και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Συναισθηματική χειραγώγηση και ψυχολογική κακοποίηση (προσβολές, υποτίμηση προσωπικότητας και ικανοτήτων, επίρριψη ευθυνών, συνεχείς μομφές)
• Εκβιασμούς, εκφοβισμούς και απειλές (παρενόχληση, καταστροφή περιουσίας)
• Σεξουαλική βία (εξαναγκασμός), σωματική βία (κακοποίηση)
• Οικονομική εξάρτηση (περιορισμός ή αποκλεισμός πρόσβασης στο κοινό εισόδημα)
• Παρακολούθηση (φυσική ή ψηφιακή) γνωστή και ως stalking, ψηφιακή παρενόχληση (στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης)

Τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να είναι οποιασδήποτε φυλής, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού και ηλικίας, κοινωνικού, οικονομικού ή μορφωτικού επιπέδου. Κατά κανόνα οι θύτες είναι άντρες οι οποίοι κακοποιούν συστηματικά ενώ είναι μέσα σε ένα γάμο, σε μία σχέση, σε μία συμβίωση, ενίοτε ακόμα και στις αρχές μίας σχέσης.

Μήπως είμαι σε μία κακοποιητική σχέση και δεν το έχω συνειδητοποιήσει;

Υπάρχει το ενδεχόμενο να είστε σε μία κακοποιητική σχέση και να μην το έχετε αντιληφθεί. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για διάφορους λόγους, όπως για παράδειγμα η τάση που έχουν οι γυναίκες να αναλαμβάνουν ευθύνες που δεν τους αναλογούν (εγώ φταίω που φωνάζει, εγώ τον εκνεύρισα κ.λπ.) ή η υπερβολική ευαισθησία και η ενοχική συμπεριφορά, η έλλειψη αυτοεκτίμησης κ.ά.

Οι ακόλουθες ερωτήσεις συμβάλουν τα μέγιστα στην αναγνώριση των κακοποιητικών συμπεριφορών:

• Προσπαθεί να σας απομακρύνει και να σας αποκόψει (και συνήθως το καταφέρνει) από το φιλικό και οικογενειακό σας περιβάλλον;
• Ζηλεύει τους ανθρώπους του φιλικού σας περιβάλλοντος και κάνει σκηνές όταν περνάτε χρόνο μαζί τους;
• Αισθάνεστε ότι σας μειώνει, σας υποτιμά και σας προσβάλει συστηματικά; Σας συμπεριφέρεται έτσι ακόμα και μπροστά σε κόσμο;
• Προκαλεί καυγάδες χωρίς βάσιμο λόγο και φτάνει να απειλεί ότι θα σας χτυπήσει ή θα σας κάνει κακό;
• Μειώνει τις ικανότητές σας και την προσωπικότητά σας, κάνοντάς σας να αμφισβητείτε τον εαυτό σας;
• Σας προτρέπει σε εθισμούς όπως το αλκοόλ ή οι ναρκωτικές ουσίες;
• Έχει καταστρέψει, συνήθως μέσα σε καυγάδες, προσωπικά σας αντικείμενα;
• Επεμβαίνει στις αποφάσεις σας ώστε να τις επηρεάζει όπως επιθυμεί;
• Προσπαθεί να σας κάνει να παραιτηθείτε από τη δουλειά σας ώστε να φροντίζετε τον ίδιο και το σπίτι σας ή ακόμα και να σταματήσετε τις σπουδές σας;
• Ελέγχει ολοκληρωτικά τα έξοδα και τους λογαριασμούς σας, επεμβαίνει ακόμα και στα μικροέξοδα και ενίοτε έχει αρνηθεί να παράσχει το απαραίτητο ποσό για βασικές αγορές;
• Σας πιέζει ή εξαναγκάζει για σεξουαλική επαφή ή για κάτι που δεν είστε διατεθειμένη να κάνετε;
• Υπάρχουν φορές που σας ανησυχεί και σας φοβίζει ο τρόπος και η συμπεριφορά του;
• Αμφισβητεί την ικανότητά σας να μεγαλώσετε το/τα παιδί/παιδιά σας ισχυριζόμενος ότι δεν είστε καλή μητέρα, αφήνοντας υπόνοιες ότι τα απομακρύνει από εσάς;

Όλες αυτές οι ερωτήσεις είναι γνωστές και ως red flags, δηλαδή κόκκινες σημαίες που σημαίνουν άμεσο κίνδυνο. Εάν έχετε απαντήσει θετικά έστω και σε μία από αυτές τις ερωτήσεις, είναι καλό να γνωρίζετε ότι πλέον έχει έρθει η στιγμή να προστατέψετε τον εαυτό σας, την ψυχική και σωματική υγεία σας από τα χειρότερα. 

Διαπιστώνοντας ότι είμαι σε μία κακοποιητική σχέση

Η συνειδητοποίηση ότι είστε σε μία κακοποιητική σχέση, έστω κι αν βλέπατε τα σημάδια αλλά για διάφορους  λόγους τα αγνοούσατε, μπορεί να είναι τρομακτική, όμως ταυτόχρονα και λυτρωτική και σωτήρια. Γνωρίζοντας τι συμβαίνει, μπορείτε να δράσετε. Να θυμάστε ότι σε καμία περίπτωση δεν σας αξίζει η κακομεταχείριση, οι προσβολές, η ταπείνωση, η κακοποίηση, λεκτική, ψυχολογική ή σωματική.

Εάν ο σύντροφός σας χρησιμοποιεί πολλές από τις προαναφερθείσες συμπεριφορές, ίσως να μην είναι ασφαλές για εσάς να τον προσεγγίσετε και να συζητήσετε. Το πιο πιθανό είναι να προσπαθήσει να σας πείσει ότι δεν καταλάβατε καλά, παρερμηνεύσατε και κρίνατε λάθος, υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να εκτροχιαστεί η κατάσταση με απρόβλεπτες συνέπειες.

Ακόμα όμως και να παραδεχτεί ότι σας κακοποιεί και να υποσχεθεί ότι θα αλλάξει και θα βελτιωθεί γιατί σας αγαπάει και δεν θέλει να σας χάσει, να είστε επιφυλακτικές.

Οι άνθρωποι αλλάζουν μόνο εφόσον το θελήσουν οι ίδιοι και κατόπιν προσωπικής εσωτερικής δουλειάς που απαιτεί εύλογο χρονικό διάστημα, και όχι γιατί κάποιος άλλος τους το ζήτησε.

Επανακτήστε ή ενδυναμώστε την επαφή σας με ανθρώπους που εμπιστεύεστε και επικοινωνήστε μαζί τους για να ζητήσετε βοήθεια, στήριξη και υποστήριξη για να προστατέψετε τον εαυτό σας.

Δεν σας αξίζει η κακοποίηση.

Δε γίνομαι συνένοχος

Τον τελευταίο καιρό ακούμε αδιανόητα περιστατικά ενδοοικογενειακών εγκλημάτων και έμφυλης βίας. Σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσαν να είχαν σωθεί ζωές αν οι άνθρωποι που αντιλαμβανόντουσαν τη συνεχιζόμενη κακοποίηση μιλούσαν.

Αν προσπαθούσαν να βοηθήσουν υποστηρίζοντας τη γυναίκα που έχει ανάγκη με το να είναι δίπλα της, ώστε να νιώθει ότι έχει ανθρώπους να εμπιστευτεί, να ανοιχτεί και να ζητήσει βοήθεια.

Μην αγνοείτε τα σημάδια, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι κραυγαλέα και τα αποτελέσματά τους τραγικά.

Η απομάκρυνση από μία κακοποιητική σχέση μπορεί να είναι δύσκολη και περίπλοκη, καθώς το θύμα έχει υποστεί τέτοια ψυχολογική βία που θεωρεί ότι αξίζει αυτές τις συμπεριφορές.

Αυτό, όμως, δεν συνεπάγεται ότι ως πολίτες και άνθρωποι θα κλείσουμε τα μάτια και τα αυτιά μας σε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, επιλέγοντας να τα αγνοήσουμε, καθώς αυτό μας κάνει συνένοχους.