Οδηγός για επαγγελματίες υγείας σε θέματα βίας κατά των γυναικών

Τo ποσοστό των περιστατικών βίας κατά των γυναικών παρουσιάζει δραματική αύξηση. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΟΗΕ, μία στις τρεις γυναίκες κάθε ηλικίας (συμπεριλαμβανομένων ανήλικων κοριτσιών) παγκοσμίως, βρίσκεται θύμα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας.

Επιπλέον, μισές από τις γυναίκες που έχουν χάσει τη ζωή τους παγκοσμίως, θανατώθηκαν από τους συντρόφους τους ή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους.

Η βία κατά των γυναικών θεωρείται πλέον εξισού συχνή αιτία θανάτου, με τον καρκίνο, τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα και την ελονοσία, μετρώντας χιλιάδες θύματα. Κάθε μία ώρα, έξι γυναίκες δολοφονούνται από το αντίθετο φύλο, γεγονός που ανάγεται σε μια «πανδημία γυναικοκτονίας».

ΜΟΡΦΕΣ ΒΙΑΣ

H βία κατά των γυναικών μπορεί να εκδηλωθεί σε σωματικό, λεκτικό και ψυχολογικό επίπεδο, ενώ η σεξουαλική παρενόχληση είναι από τις συνηθέστερες μορφές κακοποιητικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, στα θύματα πολύ συχνά περιλαμβάνονται παιδιά ή γηραιά άτομα.

To άτομο που εκδηλώνει τη βίαιη συμπεριφορά, θεωρεί πως η βία και η κακοποίηση οποιασδήποτε μορφής είναι αποδεκτές και δικαιολογημένες, ενώ την ίδια στιγμή πιστεύει πως δεν πρόκειται να γνωστοποιηθούν οι πράξεις του. Από την άλλη πλευρά, τα θύματα βρίσκονται συνήθως σε αδιέξοδο, ανίκανα να επικοινωνήσουν αυτό που τους συμβαίνει, καθώς πλήττονται από φόβο και ντροπή.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να εκδηλώνουν χρόνια προβλήματα υγείας, ψυχολογικά προβλήματα, μικρή ικανότητα δημιουργίας υγιών κατοπινών σχέσεων, καθώς επίσης και διαταραχές μετατραυματικού στρες.

Το τελευταίο διάστημα, στη χώρα μας εμφανίζονται στο φως της δημοσιότητας όλο και περισσότερα τέτοια περισταστικά: παρενοχλήσεις, βιασμοί, trafficking και δολοφονίες. Με την άνοδό τους αυτή, κρίνεται απαραίτητη η καθοδήγηση και η προστασία των θυμάτων, ενώ σε περιπτώσεις είναι επίσης αναγκαία η ιατρική περίθαλψη και η κοινωνική, νομική και ψυχολογική τους υποστήριξη.

Ο ρόλος των Επαγγελματιών Υγείας

Οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση των θυμάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης κακοποίησης, καθώς πολύ συχνά, είναι οι μόνοι που μπορούν να έρθουν σε επαφή μαζί τους.

Πολλές φορές τα θύματα, φοβισμένα, δεν έχουν το θάρρος να μιλήσουν και να αναζητήσουν βοήθεια. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια που φανερώνουν πότε μια γυναίκα βρίσκεται στο αδιέξοδο μιας τέτοιας κατάστασης.

Το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) δημιούργησε έναν οδηγό, χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των επαγγελματιών υγείας, το οποίο θα τους επιτρέπει να αναγνωρίζουν πότε μια γυναίκα είναι θύμα σωματικής, σεξουαλικής και ψυχολογικής κακοποίησης.

Είναι πολύ σημαντικό, οι ίδιοι να είναι κατάλληλα ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι, ώστε να μπορούν να προσφέρουν άμεση βοήθεια και συμβουλευτική στις γυναίκες που το έχουν ανάγκη.

Ο Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας σε θέματα βίας κατά των γυναικών

Είναι σημαντικό, σε περίπτωση υποψίας από τον/την επαγγελματία υγείας να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις παρακάτω ενδείξεις-«σημάδια» που συνδυαστικά καταδεικνύουν πιθανή άσκηση βίας εναντίον της γυναίκας:

Σημάδια που καταδεικνύουν πιθανή άσκηση βίας εναντίον γυναίκας

Εμφανίζει τραύματα στο σώμα της, όπως μώλωπες, σπασίματα, καψίματα κ.ά., τα οποία δεν μοιάζει να συνάδουν με την ιστορία/τον λόγο που επικαλείται η γυναίκα.

Εμφανίζει σωματικά τραύματα σε μη εμφανή σημεία του σώματος, όπως σε κοιλιά, θώρακα, χέρια, πόδια και αλλού και επιπλέον δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν οι τραυματισμοί καθώς καλύπτονται από τα ρούχα.

Εμφανίζει ιστορικό με συχνούς σωματικούς τραυματισμούς και ατυχήματα, π.χ. η γυναίκα επικαλείται ότι έπεσε από τη σκάλα, ότι χτύπησε σε ντουλάπι κ.ά., ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, επαναλαμβανόμενες σεξουαλικές μολύνσεις.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πλήρης τήρηση τέτοιων στοιχείων και η πρόσβαση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σε αυτά συντελούν τόσο στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση από το
προσωπικό υγείας όσο και στην πρόσβαση και τη μελλοντική χρήση τους από την ίδια τη γυναίκα στις Αρχές (Αστυνομία, Δικαστήρια).

Εμφανίζει προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως στρες, άγχος, κατάθλιψη αλλά και αναφέρει ψυχοσωματικές επιπτώσεις στην υγεία της, όπως πόνους στο σώμα, αλλαγή στη διάθεση, κακή ποιότητα ύπνου κ.ά.

Αναφέρει αύξηση στην κατανάλωση καπνού, στη χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών, φαρμάκων (αντικαταθλιπτικών, αγχολυτικών κ.ά.).

Εμφανίζει συνοδά προβλήματα, συμπεριφοράς ή/και συναισθηματικά, δεν είναι συγκεντρωμένη, φαίνεται να την απασχολούν άλλα πράγματα, δείχνει φοβισμένη, αγχωμένη, αφηρημένη, μπερδεμένη, ανυπόμονη, κουρασμένη, δεν ενδιαφέρεται για την εικόνα του εαυτού/την εμφάνισή της, αναβάλλει ή ακυρώνει τα προγραμματισμένα ραντεβού της.

Αναφέρει ότι δεν έχει επαφές με το οικογενειακό και φιλικό της περιβάλλον ή ότι έχει οικονομική αποστέρηση και είναι κοινωνικά απομονωμένη.

Μεταβάλλει τη συμπεριφορά της, όταν ο σύζυγος/σύντροφος βρίσκεται εντός του χώρου λήψης του ιστορικού ή/και εντός του χώρου εξέτασης  της γυναίκας. Για τον λόγο αυτό, αντενδείκνυται η λήψη του ιστορικού ή η εξέταση της γυναίκας με την παρουσία του συζύγου/συντρόφου.

Η αναγκαιότητα της δημιουργία ενός περιβάλλοντος ασφάλειας και εμπιστοσύνης

Η παροχή υπηρεσιών υγείας προς τις γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη ή ενδοοικογενειακή βία μπορεί να αποβεί πολλαπλασιαστικά αποδοτική, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ασφάλειας και εμπιστοσύνης, με τους ακόλουθους τρόπους:

Επιλέξτε η επικοινωνία να γίνεται σε χώρο που δεν παρευρίσκεται και δεν σας ακούει κανένα άλλο άτομο.

Αποφύγετε τη σωματική επαφή (π.χ. χειραψία ή άγγιγμα) γιατί μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση (ειδικά αν πάσχει από μετα-τραυματικό στρες).

Καθίστε στο ίδιο επίπεδο με τη γυναίκα.

Ενημερώστε τη γυναίκα για το επαγγελματικό απόρρητο, αλλά και για τυχόν συνθήκες άρσης του.

Διατηρείστε κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας την οπτική επαφή μαζί της.

Δείξτε της ότι ακούτε προσεκτικά όσα λέει χωρίς να την διακόπτετε με ερωτήσεις, γιατί μπορεί να θεωρήσει ότι αμφισβητείτε τα λεγόμενά της και ακολουθήστε την στις σιωπές της.

Χρησιμοποιείστε την ενεργητική ακρόαση στη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία σας.

Οι ερωτήσεις σας θα πρέπει να γίνουν με τέτοιον τρόπο που να μην υποκρύπτουν κατηγορία ή ότι φταίει η ίδια ή ότι εκείνη προκάλεσε την κακοποίηση, π.χ. γιατί σε χτύπησε; (η γυναίκα συμπεραίνει πως, αν είχε κάνει διαφορετικά, εκείνος δεν θα την κακοποιούσε).

Μιλήστε με τις δικές της λέξεις, αποφεύγοντας λέξεις όπως βία ή κακοποίηση που μπορεί να μην είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει.

Προτιμήστε να κάνετε ανοιχτές ερωτήσεις του τύπου: «πώς», «πού», «πότε».

Μην κάνετε επικριτικά σχόλια (π.χ. «δεν καταλαβαίνω πως το ανέχτηκες αυτό!»).

Μην πιέζετε τη γυναίκα να αναλάβει δράση. Αντιθέτως, ενισχύστε το δικαίωμά της να επιλέγει για τον εαυτό της.

Ελέγξετε τις αντιδράσεις σας (λεκτικές ή μη), ακόμα και αν σοκαριστείτε από αυτό που ακούτε. Αν αντιδράσετε υπερβολικά, μπορεί να τρομάξει ή να φοβηθεί, ενώ αν η αντίδρασή σας είναι υποτονική, μπορεί να την ερμηνεύσει ως αδιαφορία ή να υποτιμήσει αυτό που της συμβαίνει.

Πιστέψτε τη γυναίκα!

Εάν η γυναίκα φαίνεται να κινδυνεύει ή απειλεί να βλάψει άλλα πρόσωπα, αναφέρετε το περιστατικό στον/στην αρμόδιο/α συνάδελφο, που μπορεί να της προσφέρει τη στήριξη που χρειάζεται. Σε περίπτωση που πρέπει να ζητηθεί βοήθεια από άλλο/η συνάδελφο, ενημερώστε τη γυναίκα ότι αυτές οι πληροφορίες θα συζητηθούν με εξειδικευμένους/ες επαγγελματίες, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή παροχή βοήθειας προς αυτή.

Κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας σας με τη γυναίκα να έχετε υπομονή, έχοντας κατά νου ότι μια κακοποιημένη γυναίκα μπορεί να έχει αντιφατικά συναισθήματα.

Βοηθήστε τη γυναίκα να έρθει σε επικοινωνία με τον/την επαγγελματία που μπορεί να της παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες και την κατάλληλη βοήθεια.

Βοηθήστε τη γυναίκα για την παραπομπή ή/και την απεύθυνσή της στην πλησιέστερη υποστηρικτική δομή του Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΟΠΙΦ).

Φράσειςκαι ερωτήσεις που μπορούν να διευκολύνουν την επικοινωνία με κακοποιημένες γυναίκες

Παρακάτω ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα φράσεων/ερωτήσεων,που έχουν υποδειχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα οποία μπορούν να διευκολύνουν την επικοινωνία και τη συνεργασία με τις γυναίκες:

«Από την εμπειρία μου, εδώ στο Νοσοκομείο, γνωρίζω ότι η βία και η κακοποίηση είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές γυναίκες στην οικογένεια ή στη σχέση τους και γι’ αυτό έχω αρχίσει να ρωτάω τις ασθενείς μου, εάν αντιμετωπίζουν κάποιο παρόμοιο πρόβλημα στη σχέση με τον σύντροφό τους ή τον σύζυγό τους.»

«Επειδή η βία, δυστυχώς, εμφανίζεται συχνά στα ζευγάρια, έχω αρχίσει να ρωτάω τις ασθενείς μου γι’ αυτό το θέμα.

«Από την εμπειρία μου, γνωρίζω ότι τραύματα/συμπτώματα/προβλήματα σαν αυτά που έχετε εσείς εμφανίζονται συνήθως σε άτομα που κακοποιούνται/ ζουν σε μια βίαιη σχέση, και αυτό με κάνει να ανησυχώ για σας/ για την ασφάλειά σας /για την ασφάλεια, τη δική σας και των παιδιών σας.»

«Έχετε κάποια σχέση αυτή την εποχή; Μου είπατε προηγουμένως ότι είστε παντρεμένη εδώ και 3 χρόνια. Πώς θα περιγράφατε τη σχέση με τον σύντροφό σας; Θα λέγατε ότι υπάρχει ένταση; Αν διαφωνήσετε ή τσακωθείτε, βρίσκετε εύκολα λύση;»

«Σας έχει κάνει ή σας έχει πει ποτέ κάτι που να σας κάνει να αισθανθείτε ταπεινωμένη ή να νιώσετε άσχημα για τον εαυτό σας;»

«Σας έχει χτυπήσει ποτέ με οποιονδήποτε τρόπο; Εννοώ πράξεις όπως να σας χαστουκίσει, να σας σπρώξει ή να σας κλωτσήσει, να σας δαγκώσει ή να σας πετάξει κάποιο αντικείμενο;»

«Σας έχει αναγκάσει να κάνετε σεξ μαζί του ή οποιαδήποτε άλλη σεξουαλική πράξη, ενώ εσείς δεν θέλατε;»

«Έχετε αισθανθεί ποτέ φόβο από κάτι που είπε ή έκανε ο σύντροφός σας;»

«Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σας φέρεται έτσι!»

«Λυπάμαι πολύ που σας συμβαίνουν τέτοιου είδους πράγματα.»

«Δυστυχώς αυτό συμβαίνει σε πολλές γυναίκες. Δεν φταίτε εσείς γι’ αυτό που σας συμβαίνει.»

«Καταλαβαίνω ότι βρίσκεστε σε πολύ δύσκολη θέση.»

«Τι μπορώ να κάνω εγώ για εσάς; Θέλετε να φωνάξουμε την αστυνομία τώρα που βρίσκεστε εδώ;»

«Νομίζετε ότι είναι ασφαλές για εσάς να γυρίσετε στο σπίτι; Αν όχι, θέλετε μήπως τώρα που είστε εδώ, να ψάξουμε να βρούμε κάπου αλλού να μείνετε;»

«Υπάρχουν φορείς που ασχολούνται με αυτά τα θέματα και μπορούν να σας βοηθήσουν. Τους γνωρίζετε ή θα θέλατε να σας πω μερικές πληροφορίες; Να σας δώσω ένα ενημερωτικό φυλλάδιο;»

«Αισθάνεστε ότι κινδυνεύετε; Θέλετε μήπως τώρα που είστε εδώ, να...»

Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. | ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

ΧΡΗΣΙΜΑ ΒΙΝΤΕΟ

Tα παρακάτω βίντεο απευθύνονται ειδικά σε επαγγελματίες υγείας, δίνοντάς τους πληροφορίες σχετικά με το ζήτημα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Επιπρόσθετα, προσφέρουν καθοδήγηση όσον αφορά τον τρόπο προσέγγισης και βοήθειας των θυμάτων. 

Πληροφορίες για την ενδοοικογενειακή βία και πως να αναγνωρίσετε τα χαρακτηριστικά των θυμάτων: 

Aναπαράσταση συζητήσεων με γυναίκες - θύματα και τρόποι προσέγγισης/ υποστήριξης:

Διαβάστε τον πλήρη οδηγό από το ΚΕΘΙ : ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ.

ΛΙγα λΟγια για το ΚΕΘΙ

Το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) προωθεί την ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς της κοινωνικής,πολιτικής,πολιτισμικής και οικονομικής ζωής, με κύριο στόχο την εξάλειψη των έμφυλων διακρίσεων και ανισοτήτων. 

Επιχειρεί, μέσω των δράσεών του, να αναπτύξει παρεμβάσεις θεσμικού τύπου και να επηρεάσει τις εθνικές πολιτικές, με στόχο την ισότιμη προώθηση των φύλων, καθώς και την καταπολέμηση των προβλημάτων πουαντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην ιδιωτική και δημόσια ζωή. Στοχεύει στη στήριξη των γυναικών που υφίστανται βία ή/και πολλαπλές διακρίσεις, μέσω της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών.

Παράλληλα, παράγει επιστημονική γνώση μέσω της διεξαγωγής ερευνών και της εκπόνησης, της δημοσίευσης και της έκδοσης επιστημονικών μελετών στο πεδίο της ισότητας των φύλων. Πραγματοποιεί προγράμματα δράσης για την ενίσχυση της θέσης των γυναικών στην εργασία και την επιχειρηματικότητα, επιδιώκοντας την κοινωνική τους ένταξη.

Επιπλέον, υλοποιεί επιμορφωτικές δράσεις με την οπτική του φύλου (gender training) και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την προώθηση της ισότητας των φύλων σε ιδιαίτερες συνθήκες πολυπολιτισμικότητας. Τέλος, μεταφέρει την τεχνογνωσία και την εμπειρία του σε θέματα συμβουλευτικής γυναικών και κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, με  την οπτική του φύλου.

Πηγές: KEΘΙ, UN WOMEN, NHCADSV