Κατανόηση και εμπιστοσύνη στην ψυχοθεραπεία

Το μεγαλύτερο ταξίδι της ζωής μας, είναι σίγουρα η διαδρομή που καλούμαστε να κάνουμε στο βάθος του ίδιου μας του εαυτού. Πολλές φορές ωστόσο, ο φόβος, οι προκαταλήψεις και τα δικά μας προσωπικά, στενά όρια μέσα στα οποία έχουμε από πολύ μικροί παγιδευτεί, καθιστούν αυτό το ταξίδι δύσκολο, ίσως και αδύνατο.

Για όσους ωστόσο επιθυμούν πραγματικά να ξεφύγουν από τα μοτίβα της εσωτερικής στασιμότητας και καταπίεσης, υπάρχουν διέξοδοι. Ο Δρ Γρηγόρης Βασιλειάδης, ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής, καταγράφει μέσα από τη βαθιά προσωπική εμπειρία του στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία ιστορίες, συμβουλές και παρατηρήσεις που λειτουργούν σαν ένας "οδηγός" για όσους επιθυμούν να κάνουν ένα τέτοιο ταξίδι πραγματικότητα, προκειμένου να βγουν στο φως της προσωπικής ευτυχίας και επίγνωσης.

Πάνω από όλα ωστόσο, το Ψυχοθεραπευτικό ταξίδι ξεχωρίζει επειδή δεν μένει σε ακαδημαϊκούς όρους και ξύλινες συνταγές, αλλά καταδύεται στο επίκεντρο των αγκυλώσεων και των νευρώσεών μας για να ρίξει φως στα όσα μας καθηλώνουν, φωτίζοντας παράλληλα τις λύσεις που δεν μπορούμε άλλο να αναβάλλουμε. Μια άμεση, εμπειρική αφήγηση, που εμπεριέχει στο χειμαρρώδη λόγο της τη δυνατότητα μιας ουσιαστικής αφύπνισης.

Αποκτήστε το βιβλίο Το Ψυχοθεραπευτικό ταξίδι, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας Psychology.gr

Η ψυχοθεραπεία δεν είναι χάπι αλλά διάλογος

Αρκετοί «επισκέπτες» της ψυχοθεραπείας, λανθασμένα, ταυτίζουν την ψυχοθεραπεία με την ψυχολογική-ψυχιατρική διάγνωση. Μετά την πρώτη, ή τις πρώτες επισκέψεις, με ρωτούν «Τι συμπέρασμα / πόρισμα βγάλατε για μένα γιατρέ;» Αγκιστρωμένοι στο ιατροκεντρικό μοντέλο αντίληψης της θεραπείας, τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους περισσότερο ως αντικείμενο μελέτης και ιατρικής παρέμβασης παρά ως ενεργό και διαδραστικό υποκείμενο. Αποδεχόμενοι εκ προοιμίου, και καθηλώνοντας τον εαυτό τους στον ρόλο του παθητικού δέκτη-παραλήπτη θεραπευτικών πληροφοριών, ασυνείδητα υπονομεύουν τη δυναμική της ψυχοθεραπείας, η οποία στηρίζεται στον ενεργό και ζώντα διάλογο ανάμεσα σε -τουλάχιστον- δύο πρόσωπα.

Στο επίπεδο της φαινομενολογίας του φαίνεσθαι, το σύμπτωμα, η ψυχο-σωματική ή η διαπροσωπική δυσκολία, μοιάζει να είναι το αίτημα που φέρνει τον υποψήφιο θεραπευόμενο στο γραφείο του ψυχολόγου. Στην πραγματικότητα, πίσω απ' αυτήν την επίφαση, λανθάνει το συγκεκαλυμμένο αρχικά αίτημα για δημιουργία μιας ουσιαστικής κι αυθεντικής σχέσης. Στο βαθμό που το υποκείμενο το επιτρέπει να εμπλακεί συναισθηματικά και ψυχικά με τον ψυχοθεραπευτή, αυτή η σχέση γίνεται αληθινά και καταλυτικά θεραπευτική. Ο ρόλος του αρχικού συμπτώματος επανερμηνεύεται, και γίνεται αντιληπτό στις ρεαλιστικές του διαστάσεις. Ταυτόχρονα, το θεραπευτικό αίτημα εξελίσσεται, καθώς η δυναμική της θεραπευτικής σχέσης αλλάζει, βαθαίνει, και το άτομο μεταλλάσσεται σταδιακά σε δρων πρόσωπο.

Πως να μεγαλώσεις τρώγοντας μόνο... junk food;!

Τα περισσότερα μας προβλήματα έχουν την αφετηρία τους στο ότι είμαστε ημιμαθείς, ανεύθυνοι και ψυχικά ανώριμοι. Περισσότερο όμως απ' όλα, στο ότι δεν θέλουμε να δούμε τις παραπάνω ιδιότητές μας, ούτε φυσικά να τις μεταβάλλουμε. Με ρωτάνε συχνά στις συνεδρίες:

«Μα δεν καταλαβαίνω, γιατί συμβαίνει αυτό στη ζωή μου; Γιατί μου το λέτε αυτό;»

«Γιατί να μην το καταλαβαίνω; Σας παρακαλώ, βοηθήστε με να το καταλάβω τώρα!»

Το πρόβλημά σου δεν είναι πως δεν καταλαβαίνεις. Είναι πως δεν συνειδητοποιείς ότι είσαι ανέτοιμος. Πως δεν έχεις τις προϋποθέσεις για να καταλάβεις.

Κυρίως, πως δεν είσαι καν πρόθυμος να δεχτείς αυτό που σου λέω αυτήν τη στιγμή... Για να «καταλάβεις» κάποτε, χρειάζεται από σήμερα να εκπαιδεύσεις εαυτόν στη στάση της αναμονής. Της ενεργητικής παραφύλαξης του θησαυρού. Χρειάζεται σιγά σιγά, καθώς υπομένεις την ανετοιμότητα σου να καταλαβαίνεις αυτό που θέλεις, να μάθεις να την αναγνωρίζεις και να την αποδέχεσαι.

Το δεύτερο σημαντικό σου πρόβλημα είναι πως νομίζεις ότι, εάν καταλάβεις τι, πως, γιατί σου λέω αυτό που σου λέω, γιατί σου συνέβη, ή σου συμβαίνει, αυτό που σου συμβαίνει, καθάρισες! 'Οτι αναπαύτηκες, θεραπεύτηκες, ξεμπέρδεψες με σένα και τα προβλήματά σου!

Αυτή σου η πεποίθηση, την οποία χτίζεις από μικρό παιδί, δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Έχεις αναπτύξει μεγάλη εμπιστοσύνη στο μυαλό σου, και συγκεκριμένα, στην ικανότητα σου να κατανοείς τα πράγματα. Δεν ξέρεις όμως ότι έτσι έχουν ατονήσει άλλες σου ικανότητες. Πιστεύεις πως η ικανότητά σου να κατανοείς είναι η αναγκαία κι επαρκής συνθήκη για να βελτιώσεις τη ζωή σου, για να δεχτείς και να αλλάξεις τον εαυτό σου. Όμως αυτό δεν συμβαίνει ποτέ έτσι.

Πάνω και πρώτα απ' όλα, χρειάζεσαι να αρχίζεις να αναγνωρίζεις το αληθινό σου αίτημα από την ψυχοθεραπεία, από τη ζωή.

Το αληθινό σου αίτημα δεν είναι να καταλαβαίνεις, αλλά:

1. να αισθανθείς πως σε καταλαβαίνουν, και
2. να αφεθείς στην επιθυμία σου να καταλειφθείς.

Για να αναγνωρίσεις όμως τις δύο παραπάνω βασικές σου ψυχικές ανάγκες, χρειάζεται πρώτα να μάθεις να εμπιστεύεσαι. Πρώτα, τη ροή των πραγμάτων -ενώ αυτά συμβαίνουν- και τους τρόπους που εσύ αλληλεπιδράς μαζί τους. Τις σχέσεις σου και τον τρόπο που εσύ συμμετέχεις σε αυτές. Αυτό γίνεται σταδιακά, καθώς παραδίδεις την αδιαφιλονίκητη επιθυμία σου να καταλάβεις στην επιθυμία σου να ζήσεις, να βιώσεις τον εαυτό σου, να παραδοθείς.

Δεύτερον, καθώς αποταυτίζεσαι από την επιτακτική σου ανάγκη για νοητικό έλεγχο και κατανόηση, ανοίγεις ένα παράθυρο στην ικανότητα σου να συμμετέχεις καρδιακά στα δρώμενα της ζωής σου, εσωτερικής κι εξωτερικής.

Αφήνεις έτσι το μυστήριο να σου «χαμογελάσει». Το φλερτάρεις, αποδεχόμενος το δικό σου φλερτ προς εσένα. Το μυστήριο και η σχέση του μαζί σου δεν είναι πια για σένα απειλή, αλλά τρόπος να γνωρίζεις βιωματικά τον εαυτό σου και τους άλλους. Κι όσο, με λιγότερες δικλείδες ασφαλείας ανοίγεσαι με τη βάρκα σου στο πέλαγος της καρδιακής συμμετοχής και γνώσης, τόσο πιο πολύ σε ελκύει ο απύθμενος βυθός της, τα χρώματα που κρύβει και τα πλάσματα του. Τόσο λιγότερο έχεις ανάγκη τα κουπιά και την πυξίδα του νου σου. Όσο περισσότερο εκούσια «χάνεσαι», τόσο με μεγαλύτερη ασφάλεια βρίσκεσαι, ταξιδεύεις και φτάνεις. Το όνειρό σου ίσως, ταξιδεύοντας έτσι, γίνει πραγματικότητα: Σπίτι σου ο ωκεανός, μαξιλάρι, σύντροφος και συνομιλητής σου η εμπιστοσύνη.

Οι ανάγκες της ψυχής και το «λυσάρι» του ψυχοθεραπευτή

Πολύ συχνά οι άνθρωποι προσπαθούν μέσα από τη διανοητική ερμηνεία της ψυχικής τους κατάστασης, και των δεδομένων της ζωής τους, να γεμίσουν το απλήρωτο συναισθηματικό τους κενό.

Πιστεύουν λανθασμένα πώς το καλύτερο που θα πάρουν από την ψυχοθεραπεία είναι η γνώμη, οι σκέψεις, οι απόψεις, τα συμπεράσματα του ψυχοθεραπευτή. Ελπίζουν πως αυτά θα τους βοηθήσουν να ρυθμίσουν αποτελεσματικότερα την ψυχική και σχεσιακή τους ζωή. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα.

Το υπαρξιακό κενό, η ψυχική ακαταστασία, η καθημερινή δυσλειτουργικότητα των σχέσεων δεν «λύνεται», δεν αποκαθίσταται με λυσάρια «σοφίας», ούτε με ανταλλαγή και καταγραφή παγιωμένων απόψεων. Η ψυχική μετατόπιση του θεραπευόμενου δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα της κατάλληλης πρόσληψης και εμπέδωσης των στατικών γνώσεων του θεραπευτή του. Η υπαρξιακή αποκατάσταση έρχεται ως εν εξελίξει μόρφωμα μιας καλής, και σε βάθος αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε δύο ειλικρινείς ανθρώπους που ενδιαφέρονται να αφήσουν αμφότεροι τις βεβαιότητες τους, για να εκτεθούν στο μυστήριο των ερωτήσεων που προσωρινά τους υπερβαίνουν.

Για να ανακαλύψουν τον άλλον, και μέσα από τον άλλον, να φτάσουν στον αυθεντικό προσωπικό τους πυρήνα, τη βιωματική γνώση. Το όχημα που οδηγεί προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η ασφαλής, ζωντανή, και -για αυτό- κάποτε απρόβλεπτη και ανατρεπτική θεραπευτική σχέση. Όχι μια σχέση τυπική που σχεδόν μηχανιστικά επαναλαμβάνει το γνωστό μοτίβο της διευρυνόμενης μοναξιάς, του φόβου και της απροθυμίας για το άγνωστο. Μοτίβο το οποίο δημιούργησε τόσα προβλήματα που τελικά έσπρωξαν τον αναζητητή στην ψυχοθεραπεία.

Μια θεραπευτική σχέση που εκφράζει μια αυθεντική προσπάθεια συνδιαλλαγής.

Συνδιαλλαγή που θέλει να λειτουργήσει ως μια ευκαιρία αναδίπλωσης και διαλεύκανσης των μυστικών της ψυχής, μιας ολόψυχης απόπειρας να εκτεθεί κανείς σε μονοπάτια ακόμη ασχημάτιστα, σε ποτάμια απροσπέλαστα, σε φαράγγια ίσως απόκρημνα κι απάτητα. Σε μια θάλασσα γεμάτη υποσχέσεις για ταξίδια...

Το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο Το Ψυχοθεραπευτικό Ταξίδι του συγγραφέα και επιστημονικού συνεργάτη της Πύλης Ψυχολογίας Psychology.gr, Γρηγόρη Βασιλειάδη.

Δείτε την αρθρογραφία του συγγραφέα Γρηγόρη Βασιλειάδη στην Πύλη μας