Όταν η τέχνη θεραπεύει

Τι είναι, όντως η τέχνη και μπορεί άραγε να λειτουργήσει ως μέσο θεραπείας; Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι έχουν αναζητήσει την σύνδεση με την τέχνη ως έναν τρόπο έκφρασης, επικοινωνίας και ενσωμάτωσης σε ένα κόσμο πλούσιο σε συναισθηματικές εμπειρίες.

Από την μουσική στο θέατρο, από τον χορό στην ζωγραφική, η τέχνη εκφράζει και θεραπεύει, προσφέροντας έναν διαφορετικό τρόπο σύνδεσης με τον εαυτό και τους άλλους.  

Η τέχνη είναι εκείνη η ψυχική δραστηριότητα που είναι σημαντική εξαιτίας της έλξης που προκαλεί στα ανθρώπινα συναισθήματα, έχει την ικανότητα να διεγείρει το νου και το συναίσθημα.

Είναι η δημιουργική έκφραση του έργου μέσω του οποίου αποτυπώνεται η ψυχική κατάσταση, τα συναισθήματα, οι ιδέες, η αίσθηση και ο οραματισμός του καλλιτέχνη.  

Όπως δηλώνει ο Λέων Τολστόι, “Η τέχνη είναι ένα μέσο ένωσης μεταξύ των ανθρώπων, που τους ενώνουν τα ίδια συναισθήματα και είναι απαραίτητη για την ζωή , την πρόοδο και την ευημερία των ατόμων και της ανθρωπότητας” 

Όταν η τέχνη γίνεται θεραπεία: Η επίδραση της τέχνης στην ΨΥΧΙΚΉ ΥΓΕΊΑ 

Σύμφωνα με τον American art association (2003, 2010) η θεραπεία μέσω τεχνών είναι μία υπηρεσία, ένα επάγγελμα προσανατολισμένο στον άνθρωπο. Χρησιμοποιεί δημιουργικές τεχνικές και διαδικασίες για να ενισχύσει και να βελτιώσει την φυσική, ψυχική και συναισθηματική κατάσταση των ατόμων όλων των ηλικιών.   

Σκοπός τα άτομα να κάνουν μια αντανάκλαση του εαυτού τους πάνω στα δημιουργήματά τους.  

Η τέχνη, όταν χρησιμοποιείται ως μέσο θεραπείας, επηρεάζει θετικά τη ψυχική υγεία. Η εφαρμογή προγραμμάτων Art Therapy, όπως η χοροθεραπεία, η εικαστική θεραπεία, η δραματοθεραπεία και το ψυχόδραμα, βασίζεται στη γνώση της ανθρώπινης ανάπτυξης και των ψυχολογικών θεωριών. Έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στην αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών διαταραχών, στην καλύτερη διαχείριση σωματικών συμπτωμάτων και στην προώθηση της γενικής ευημερίας και κοινωνικοποίησης. Πολλές έρευνες επισημαίνουν την αποτελεσματικότητα αυτών των θεραπειών σε ποικίλες περιπτώσεις, όπως αυτισμός, αναπτυξιακές αναπηρίες, καρκίνος, άσθμα, μετατραυματικό στρες και κατάθλιψη (Shella, 2017). 

“Η τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια. Η τέχνη είναι αυτό που ξεπλένει την ψυχή από την σκόνη της καθημερινότητας. Όλη η τέχνη είναι ερωτική.” Πάμπλο Πικάσσο. 

Η δημιουργική διαδικασία μέσω των θεραπειών μέσω τέχνης, σύμφωνα με πληθώρα ερευνών , είναι θεραπευτική και μπορεί να προάγει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους την ψυχική υγεία και ευεξία των ατόμων. Στις θεραπείες μέσω τέχνης υπερισχύει η πεποίθηση πως κάθε άτομο έχει τη δυνατότητα να παράγει και να εκφραστεί μέσα από τη δημιουργική διαδικασία. Δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στη διαδικασία και λιγότερο στο αισθητικό αποτέλεσμα που θα προκύψει από αυτή. Στόχο του θεραπευτή αποτελεί η ενίσχυση του ατόμου ώστε να συμμετέχει ενεργά στη δημιουργική διαδικασία και να βρει το βαθύτερο νόημα σε αυτή (Edwards, 2004). 

Τέχνη και ψυχική υγεία 

 Η τέχνη έχει ευρεία εφαρμογή στην ψυχική υγεία και αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τη θεραπεία και την υποστήριξη του ανθρώπινου ψυχισμού. Οι θεραπείες μέσω τέχνης αναγνωρίζουν τη δύναμη της δημιουργικής διαδικασίας και προωθούν την έκφραση και την αυτοεκφραστικότητα.  

Τα οφέλη που προκύπτουν από αυτές τις θεραπείες είναι πολλαπλά. Η προσωπική ανάπτυξη, η ενίσχυση των ικανοτήτων, η ανάπτυξη της προσωπικότητας, και η έκφραση των ανυσυχιών και ενδότερων συγκρούσεων αποτελούν κεντρικά θέματα. Επιπλέον, η αυτοεπίγνωση και η αυτοεκτίμηση ενισχύονται, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται νέες δεξιότητες. Η τέχνη βοηθά στην διαχείρηση συμπεριφοράς, στην επίλυση προβλημάτων, και μπορεί να συμβάλλει στην μείωση του άγχους.  

Η εστίαση στη διαδικασία, αντί για το αισθητικό αποτέλεσμα, υποδηλώνει τη σημασία του ταξιδιού της δημιουργίας για την ψυχική υγεία. Ο θεραπευτής επιδιώκει να ενθαρρύνει το άτομο να ανακαλύψει τον εσωτερικό κόσμο του μέσα από την δημιουργία και να βρει νόημα και ισορροπία. 

Συνολικά, οι θεραπείες μέσω τέχνης προσφέρουν έναν μοναδικό και αποτελεσματικό τρόπο υποστήριξης της ψυχικής υγείας, ενθαρύνοντας την αυτο-έκφραση και την ευεξία.  

“Η θεραπεία μέσω της τέχνης και του παιχνιδιού μετακινεί την θεραπεία από ένα λεκτικό και αφηρημένο κόσμο οικείο στους ενήλικες σε ένα κόσμο της φαντασίας, του αυθορμητισμού, της μεταφοράς και της δημιουργικότητας που συνδέεται με τον παιδικό εαυτό” Bailey & Sori (2000), (σελ 488).  

Γιατί θεραπεία μέσω τέχνης; 

 Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να επιλέξει κανείς τη θεραπεία μέσω τέχνης. Για ορισμένα άτομα, η λεκτική έκφραση είναι δύσκολη, και η θεραπεία μέσω τέχνης επιτρέπει την έκφραση συναισθημάτων μέσω συμβόλων και μεταφοράς, δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο για την έκφραση (Klorer, 2006). Επιπλέον, η τέχνη λειτουργεί ως σημείο σύνδεσης με άλλους, διεγείροντας βαθύτερη επικοινωνία μεταξύ μελών ομάδας (Lowenstein & Sprunk, 2010). Τέλος, το παιχνίδι και οι τέχνες στη θεραπεία επιτρέπουν την έκφραση συναισθημάτων με άμεσο και φυσικό τρόπο, ενθαρρύνοντας τη δημιουργικότητα ως θεραπευτική δύναμη (Malchiodi, 2005). 

H θεραπεία μέσω της τέχνης προσφέρει μία μοναδική προσέγγιση στην αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων και υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να έιναι ιδιαίτερα αποτελεσματική: 

• Εκφραστική δυνατότητα: Για ορισμένα άτομα η λεκτική έκφραση μπορεί να είναι δύσκολη. Η τέχνη παρέχει έναν εναλλακτικό τρόπο έκφρασης μέσω συμβόλων και μεταφορών, ξεμπλοκάροντας συναισθήματα και δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο για την έκφραση. 
• Σύνδεση με άλλους: Η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως σημείο σύνδεσης μεταξύ ανθρώπων. Συμβάλλει στην δημιουργία ενός βαθύτερου επιπέδου επικοινωνίας και σύνδεσης, επικεντρώνοντας στην δημιουργική διαδικασία.
• Εμπλοκή συναισθημάτων: Το παιχνίδι και οι τέχνες εμπλέκουν συναισθήματα με έναν άμεσο και φυσικό τρόπο. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την έκφραση προβλημάτων και συγκρούσεων. 
• Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Η διαδικασία της τέχνης μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και να βοηθήσει στην διαχείρηση συμπεριφορών. 
• Εστίαση στην διαδιακασία: Η τέχνη θέτει σε έμφαση τη διαδικασία αντί για το αισθητικό αποτέλεσμα, αποτρέποντας στα άτομα να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο με ελευθερία. 

Συνοψίζοντας, η τέχνη όχι μόνο εκφράζει, αλλά θεραπεύει. Είναι ένα πανίσχυρο μέσο που συνδέει τη δημιουργικότητα με την ψυχική υγεία, προσφέροντας έναν μοναδικό τρόπο αυτοέκφρασης και θεραπείας. 

 

Bιβλιογραφία: 

American Art Therapy Association.

Bailey, CE, & Sori, C.E.F, (2000), involving parents in children’s therapy In C.E, Bailey (Ed), Children in therapy: using the family as a resource, New York: W. W. Norton 

Edwards, D. (2004). Art Therapy. London: Sage Publications. 

Klorer, P.G,(2000). Arts therapy with traumatized families, In L.Carey (Ed), Expressive and creative arts methods for trauma survivors. London : Jessica Kingsley publishers 

L. Lowenstein and T.P Sprunk (2010), Creative family therapy techniques: Play and art based activities to assess and treat families 

Malchiodi, C.A (2005),Expressive therapies, Ney York: Guilford 

Shella, T. (2017). Art Therapy Improves Mood And Reduses Pain and Anxiety When Offered at Bedside During acute Hospital Treatment. The Arts in Psychotherapy, 57, σ.σ. 59-64. Ανακτήθηκε 1 Δεκεμβρίου 2018