Γιατί ο ψυχολόγος μπορεί να με βοηθήσει να μη χαθεί άλλο 14χρονο κορίτσι από χειρουργείο παχυσαρκίας

Με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό της 14χρονης που απεβίωσε έπειτα από χειρουργείο παχυσαρκίας, θα ήθελα να εκφράσω τις ακόλουθες σκέψεις μου. Κατά τη διάρκεια της μελέτης και της έρευνας που έκανα γράφοντας το βιβλίο «Διατροφική Νοημοσύνη» κάθε μέρα που περνούσε παρατηρούσα ότι αυξάνονταν διαρκώς οι διαφημίσεις και η προώθηση των θαυμάτων της χειρουργικής παχυσαρκίας από τα ΜΜΕ.

Χειρουργική παχυσαρκία

Πριν από κάποια χρόνια, έτυχε να με καλέσουν σε μια αντίστοιχη εκπομπή με θέμα τη χειρουργική παχυσαρκία, όπου και διαπίστωσα ότι το μόνο που συνέβαινε ήταν να παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των συγκεκριμένων επεμβάσεων ως το απόλυτο θαύμα της βαριατρικής, όπως συνηθίζεται να την αποκαλούν επιστημονικά.

Όμως, ένας προσεκτικός τηλεθεατής εύκολα θα διαπίστωνε ότι οι παρευρισκόμενοι μεταχειρουργημένοι ασθενείς, που αναφέρονταν στα χαμένα κιλά τους, σπάνια βρίσκονταν σε αυτήν την κατάσταση για περισσότερο από 12­-18 μήνες μετά την επέμβαση. Και, τελικά, όλοι αυτοί οι υπέρβαροι που είχαν χάσει από 50 μέχρι 80 κιλά για κάποιον μυστηριώδη λόγο «όλοι» είχαν σταματήσει στα 20­-30 κιλά πάνω από το φυσιολογικό τους βάρος και κανένας δεν είχε την εικόνα ενός ανθρώπου με κανονικό βάρος.

Όταν ήρθε η στιγμή να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα δύο πραγματικά αδύνατες γυναίκες, που είχαν κάνει την επέμβαση εδώ και πέντε χρόνια, διαπίστωσα ότι η πρώτη ήταν μόλις 53 ετών και η όψη της έδειχνε για 80, και η δεύτερη ήταν τόσο αδύνατη, που είχε ξεπεράσει το όριο της ανορεξίας.

Προσωπικά, θα ήθελα να εκφράσω προς όλους τα ακόλουθα ερωτήματα:

Αφού εκτός από το να μη χωράει άλλη τροφή στο στομάχι υπάρχουν ένα σωρό άλλοι μηχανισμοί που μπορούν να οδηγήσουν στον περιορισμό της λήψης φαγητού γιατί θα πρέπει κάποιος να οδηγηθεί στο χειρουργείο;

Γιατί όλοι αυτοί οι ειδικοί διατυμπανίζουν ότι το πρόβλημα των παχύσαρκων θα λυθεί ως διά μαγείας αρκεί και μόνο να τους κόψουμε ή να αχρηστεύσουμε – παρακάμψουμε το στομάχι τους ή το έντερό τους;

Γιατί δεν μπήκαν ποτέ στον κόπο να εξηγήσουν στους υποψήφιους πελάτες τους ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο το πώς θα γεμίζει ή δεν θα γεμίζει (αφού δεν θα υφίσταται μετά την επέμβαση) ένα στομάχι αλλά οι αναρίθμητες παρενέργειες που ακολουθούν μια τέτοια επέμβαση;

Πώς είναι δυνατόν διακεκριμένοι επιστήμονες να εφαρμόζουν την πιο ανορθόδοξη από τον Ιπποκράτη τεχνική «πονάει χέρι – κόψει χέρι» όταν μετά το χειρουργείο το κομμένο στομάχι ή το έντερο θα έχει χαθεί για πάντα αφήνοντας για το μέλλον μια σειρά απίστευτων επιπλοκών;

Επιπτώσεις ραγδαίας μείωσης κιλών

Όλοι οι επιστήμονες της υγείας γνωρίζουμε ότι η ραγδαία μείωση των κιλών δεν αντιπροσωπεύει μόνο μείωση του περιττού σωματικού λίπους αλλά και σε μεγάλο βαθμό τη μυϊκή και οστική αποδόμηση όλου του σώματος που μέσα στα επόμενα 4-­5 χρόνια θα οδηγήσει στην πλήρη εξασθένηση του οργανισμού καθώς και σε μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης.

Και τι εικόνα θα αποκτήσει αυτό το σώμα που από το απότομο αδυνάτισμα το δέρμα θα γεμίσει φολίδες σαν 80χρονης ηλικιωμένης κι ένα γυναικείο στήθος θα κρεμάσει μέχρι την κοιλιά και η κοιλιά μέχρι τα γόνατα;

Σαφώς και θα ακολουθήσουν πλαστικές εγχειρήσεις, αλλά ποιος εγγυάται ότι θα πιάσουν οι πλαστικές εγχειρήσεις ή ότι θα πιάσουν «όλες» οι πλαστικές εγχειρήσεις, γιατί σαφώς θα χρειασθούν πολλές. Και αυτές οι πλαστικές εγχειρήσεις πόσο θα κοστίσουν και ποιος θα τις πληρώσει;

Σαφώς και οι παχύσαρκοι έχουν επίσης μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης, αλλά γιατί πριν την επέμβαση δεν τους τέθηκε ποτέ ένα δίλημμα όπως ότι με μια κανονική διατροφή χωρίς δίαιτα «για κάθε 1 ώρα που θα περπατάς καθημερινά, θα κερδίζεις και 1 μέρα ζωής».

Αν είσαι 40 ετών και συνεχίσεις τη ζωή σου ως υπέρβαρος τότε θα ζήσεις μέχρι τα 50 γιατί στατιστικά ένα έμφραγμα θα το πάθεις και να εύχεσαι να μην είσαι διακοπές σε νησί της άγονης γραμμής γιατί δεν θα προλάβει κανείς να σε σώσει. Αλλά αν περπατάς 1 ώρα και τρέφεσαι σωστά αντί μέχρι τα 50 θα φτάσεις τα 60 και αν το κάνεις αυτό μέχρι τα 60 αντίστοιχα θα φτάσεις τα 80.

Δεν συζητάω καν για τις ψυχολογικές διαταραχές που θα οδηγηθούν όλοι αυτοί οι ατυχείς άνθρωποι αφού η απελπιστικά περιορισμένη ποσότητα τροφής που θα καταφέρνει να αξιοποιεί το διαταραγμένο πεπτικό τους σύστημα, δεν θα φτάνει για να ρυθμίσει ούτε μία από τις χημικές ουσίες και τους νευροδιαβιβαστές που απαιτούνται για τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου.

Πραγματικά έχω αναρωτηθεί πολλές φορές αν οι ίδιοι οι «χειρουργοί της παχυσαρκίας» γνωρίζουν την ύπαρξη όλων αυτών των άλλων παραγόντων που ρυθμίζουν την πείνα πέρα από αυτή του στομάχου.

Θυμάμαι ακόμα τη φράση μιας κυρίας που έτυχε κάποτε να με επισκεφτεί έπειτα από μια αντίστοιχη επέμβαση: «πριν την επέμβαση ήμουν μια ευτυχισμένη παχύσαρκη, τώρα μετά την επέμβαση είμαι μια δυστυχισμένη παχύσαρκη».

Το μόνο σίγουρο είναι, ότι αν το δύστυχο 14χρονο κορίτσι που χάθηκε άδικα, αν η οικογένειά της είχε την κατάλληλη ενημέρωση και μια ορθή διεπιστημονική αντιμετώπιση από εξειδικευμένη ομάδα γιατρού, διαιτολόγου, ψυχολόγου, καθηγητή φυσικής αγωγής, τώρα θα ζούσε ανάμεσά μας με εφόδια και δεξιότητες για μια καλύτερη ποιότητα ζωής από κάθε άποψη.

Αίτια υπερκατανάλωσης τροφής

Είναι σημαντικό για το διαιτολόγο να γνωρίζει όλες τις αιτίες για τις οποίες έφθασε σε αυξημένο βάρος ο πελάτης του πέρα από τα μεγάλα διαστήματα υπερκατανάλωσης τροφής. Πρέπει να αποκαλύψει τους λόγους που οδήγησαν στην υπερκατανάλωση τροφής και να δουλέψει με αυτούς άλλοτε μόνος του και άλλοτε με τη βοήθεια ψυχολόγου ώστε να αποκλείσει την επανεμφάνισή τους.

Μια χαρακτηριστική φράση που απεικονίζει απόλυτα την κατάσταση κάθε ασθενή που πάσχει από διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι «όταν καταπίνω τα συναισθήματά μου... τρώω και μια μπουκιά να πάνε παρακάτω».

Ο σύγχρονος διαιτολόγος δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζει πια τον πελάτη του σαν περιττό σωματικό λίπος δίνοντας ως μοναδική λύση μια υποθερμιδική διατροφή, βασισμένη απλά και μόνο σε ισοδύναμα τροφών, αλλά θα πρέπει να κοιτάξει πέρα από αυτά με διορατικότητα.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει ότι απέναντί του έχει έναν άνθρωπο που οδηγήθηκε στην παχυσαρκία κυρίως από την έλλειψη συναισθηματικής τροφής και πως αυτό είναι το μεγαλύτερο κενό που χρειάζεται να καλύψει σε πρώτη φάση ο πελάτης του.

Από αυτή την οπτική, η θέση του διαιτολόγου είναι πραγματικά δύσκολη καθότι μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα των τμημάτων επιστήμης διατροφής και διαιτολογίας δεν έχει εκπαιδευτεί γι’ αυτό το σκοπό, και από την άλλη είναι ο πρώτος που δέχεται όλο αυτό το κύμα της ματαιότητας, της απαισιοδοξίας και της αναλγησίας.

Από την άλλη πλευρά και οι υπέρβαροι πελάτες, θα πρέπει να πάψουν να αντιμετωπίζουν τους διαιτολόγους σαν αδυνατιστές αλλά να τους βλέπουν σαν τους επιστήμονες της υγείας που στόχο έχουν να αλλάξουν και να βελτιώσουν τις διατροφικές τους συνήθειες.

Διατροφολόγοι και ψυχοθεραπευτές στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

Η καταπολέμηση των διατροφικών διαταραχών είναι μια σαφώς όχι εύκολη υπόθεση τόσο για τους διαιτολόγους όσο και για όλους τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και απαιτεί περισσότερη εξειδικευμένη γνώση όπως το πρόγραμμα «Master Practitioner on Eating Disorders» του Κέντρου Εκπαίδευσης Διατροφικών Διαταραχών.

Σαφώς και ο διαιτολόγος δεν θα μπορούσε ποτέ να αντικαταστήσει την επαγγελματική εμπειρία και εκπαίδευση ενός ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή αλλά θεωρώ προσόν να μπορεί να κατανοήσει εγκαίρως πότε το πρόβλημα της υπερφαγίας του πελάτη του κινητοποιείται από παράγοντες πέρα της υπέρμετρης θερμιδικής πρόσληψης ή της διατήρησης για πολλά χρόνια ανορθόδοξων διατροφικών συνηθειών.

Είναι σημαντικό για το διαιτολόγο να χρησιμοποιεί και να κατέχει το χειρισμό ειδικών διαγνωστικών τεστ που να μπορεί να αναγνωρίζει τουλάχιστον τις πολύ βασικές ψυχολογικές πτυχές του πελάτη του που ενισχύουν τη διατροφική διαταραχή και τη δυσκολία του με τον έλεγχο του φαγητού.

Πέρα από το πιθανό ψυχολογικό υπόβαθρο που σαφώς χρειάζεται μία επαγγελματική αντιμετώπιση, στο τελευταίο βιβλίο μου «Αναζητώντας το Μαγικό Βάρος των ονείρων σου» περιγράφω μία επίσης μεγάλη αιτιολογία (ποιότητα ύπνου, εντερική χλωρίδα, επιβάρυνση από τοξικές ουσίες στα τρόφιμα κ.α.) που επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο την αλλαγή του σωματικού βάρους, αλλά και το επίπεδο της ψυχικής υγείας κάθε ανθρώπου και αξίζει να τη γνωρίζει ο κάθε επαγγελματίας υγείας πριν αναλάβει τη φροντίδα κάθε υπέρβαρου ασθενή.

Κατέχοντας όλες αυτές τις παραμέτρους, ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει τον διαιτολόγο και αντίστροφα ο διαιτολόγος τον ψυχολόγο, για την γρηγορότερη επίτευξη της σωματικής και ψυχικής υγείας κάθε ασθενή.

Προσωπικά, στη καθημερινή επαγγελματική μου πράξη, έχω μόνιμη συνεργασία με εξειδικευμένο ψυχολόγο με γνώση και εμπειρία στις διαταραχές πρόσληψης τροφής, προκειμένου να κατανοήσω τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο άνθρωπος που έχω απέναντί μου οδηγείται προς την πολυφαγία.

Μέσα από αυτές τις συνεργασίες αδιαμφησβήτητα μπόρεσα να κατανοήσω περισσότερο τους ανθρώπους που ζητούσαν τη βοήθειά μου για μια καλύτερη ποιότητα ζωής και με τη βοήθεια και την εποπτεία του ψυχολόγου να ανακαλύψω νέες τεχνικές προσέγγισης. Όμως, ακόμα και σε αυτό τον τομέα, όταν ζήτησα από κάποιους πελάτες πως θα χρειαζόταν να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ψυχολόγο, συνάντησα πολλές φορές αντίσταση καθότι η συνεδρία με έναν επιστήμονα της ψυχολογίας θεωρείται ακόμα ισχυρό ταμπού στην Ελλάδα.

Πολλές φορές η λύση στις αντιστάσεις δόθηκε με την απλή φράση «ο ψυχολόγος θα με βοηθήσει να σε βοηθήσω».

Στο Κέντρο Εκπαίδευσης & Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών, πιστεύουμε στην συνεργασία πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων, διότι η θεραπεία των Διατροφικών Διαταραχών δεν είναι ιδιότητα ενός π.χ. του Διαιτολόγου, του Ψυχολόγου ή του Καθηγητή Φυσικής Αγωγής, αντίθετα, είναι συνέργεια και γνώση όλων για όλους.

Δεν έχει σημασία αν σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση ο πελάτης μας επιλέξει πριν ή μετά ή κατά τη διάρκεια της συνεργασίας μας, να λύσει και άλλα θέματα που τον απασχολούν και που τον βαστούν πίσω σαν άγκυρα ενάντια στην προσωπική του πρόοδο απέναντι σε με μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ενδέχεται να μην μπει ποτέ σε αυτή τη διαδικασία. Τουλάχιστον όμως θα έχει μέσα στο μυαλό του δύο πράγματα.

Πρώτον, ότι θα έχει μάθει να ξεχωρίζει πότε τρώει από πείνα και πότε τρώει για να καλύψει διάφορα συναισθηματικά κενά και δεύτερον θα έχει πάντα την πληροφορία μέσα στο κεφάλι του ότι αν οποιαδήποτε στιγμή θελήσει να βγει από τα διάφορα υπαρξιακά αδιέξοδα που εξαντλούν τις ευκαιρίες του για μια ζωή με περισσότερα χαμόγελα, θα υπάρχει πάντοτε μια διαφορετική ευκαιρία.

Θα έχει την πληροφορία όταν θα είναι μόνος με τον εαυτό του μπροστά στον προσωπικό του καθρέφτη, ότι κάποια στιγμή θα πρέπει επιτέλους να δουλέψει με τον εαυτό του ζητώντας τη βοήθεια και τη συνεργεία του κατάλληλου ψυχοθεραπευτή. Άλλωστε, η προσωπική μου γνώμη είναι ότι όλοι, λιγότερο ή περισσότερο, χρειαζόμαστε στη ζωή μας «μια θεραπεία της ψυχής μας».