Εξερευνώντας τη Θεωρία Αυτοκαθορισμού

Στο σύγχρονο κόσμο, όπου οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες συχνά διαμορφώνουν την καθημερινή μας ζωή, το ερώτημα της αυτονομίας αναδύεται ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ψυχολογίας. 

Στην προσπάθεια μας να κατανοήσουμε γιατί κάποιοι αποτρέπονται από το να ακολουθήσουν τους στόχους τους, ενώ άλλοι εμπνέονται να προχωρήσουν με πάθος, η θεωρία της αυτονομίας και της αυτοκίνησης αναδύεται ως κρίσιμη πτυχή της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τις βασικές αρχές της θεωρίας της αυτονομίας και της αυτοκίνησης (Self Determination Theory- SDT) και θα διερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αυτή η θεωρία αναδεικνύει τη σημασία της εσωτερικής κινητροδότησης, της αυτονομίας και της ελευθερίας στην επίτευξη των στόχων μας και την ανάπτυξη του ενδιαφερόντός μας. 

Η Self- Determination Theory - SDT είναι μια σημαντική θεωρία που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι εξερευνούν την αίσθηση της αυτονομίας και της ελευθερίας στη λήψη αποφάσεων και την εκπλήρωση των αναγκών τους. Η θεωρία έχει αναπτυχθεί από τους Edward Deci και Richard Ryan και βασίζεται στις εξης αρχές:

1. Βασικές Ανθρώπινες Ανάγκες: Στη SDT, υποστηρίζεται ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν 3 βασικές ψυχολογικές ανάγκες: την ανάγκη για αυτονομία (τη δυνατότητα να επιλέγουν και να ελέγχουν τις δραστηριότητές τους), την ανάγκη για συνάφεια (την ανάγκη για σχέσεις και σύνδεση με άλλους) και την ανάγκη για επιτυχία ( την ανάγκη να αισθάνονται ότι είναι ικανοί να επιτύχουν στις προσπάθειές τους). 

2. Εξωτερική και Εσωτερική Κινητροδότηση: Η SDT διακρίνει ανάμεσα σε διάφορες μορφές κινητροδότησης. Η εξωτερική κινητροδότηση είναι όταν κάποιος ενεργεί για να αποφύγει τιμωρία ή να λάβει ανταμοιβή από εξωτερική πηγή. Η εσωτερική ανατροφοδότηση είναι όταν κάποιος ενεργεί επειδή πιστεύει ότι είναι σημαντικό ή ενδιαφέρον για τον ίδιο του τον εαυτό.

3. Αυτονομία και Ελευθερία: Η SDT τονίζει τη σημασία της αυτονομίας και της ελευθερίας στην ενίσχυση της εσωτερικής κινητροδότησης. Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν την ελευθερία να επιλέξουν, να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις δικές τους ορισμένες δραστηριότητες, αυξάνεται η πιθανότητα να είναι εσωτερικά κινητοποιημένοι και να επιδιώκουν τους στόχους τους με πάθος. 

Επομένως, όταν κάποιος μας λέει ότι "πρέπει" να κάνουμε κάτι, αυτό επιβάλλει μια εξωτερική πίεση και υπονομεύει την αισθηση της ελευθερίας και της επιλογής.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του εσωτερικού κινήτρου, επειδή η δράση πλέον φαίνεται οτι δεν γίνεται για τον εαυτό μας, αλλά επιβάλλεται από κάποιον άλλο.

Σε αντίθεση, όταν έχουμε την αίσθηση ότι επιλέγουμε εθελοντικά να κάνουμε κάτι επειδή το θεωρούμε σημαντικό, ενδιαφέρον ή είναι άξιο της προσοχής μας, διατηρούμε το εσωτερικό μας κίνητρο και την αυτονομία μας στη δράση. Αυτό ενισχύει το ενδιαφέρον και την προσηλωσή μας στο στόχο μας. 

Η θεωρία της αυτονομίας και αυτοκίνησης έχει σημαντικές εφαρμογές στους τομείς της εκπαίδευσης και της εργασίας.

Στον τομέα της εκπαίδευσης, η αυξημένη αυτονομία και η εσωτερική κινητροδότηση μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερα αποτελέσματα μάθησης. Όταν οι μαθητές νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο των μαθησιακών τους διαδικασιών και είναι ελεύθεροι να εξερευνήσουν θέματα που τους ενδιαφέρουν, είναι πιθανότερο να αναπτύξουν ενδιαφέρον για τη μάθηση και να επιτύχουν υψηλότερη ακαδημαϊκή επίδοση. 

Στον τομέα της εργασίας, η εφαρμοφή των αρχών της SDT μπορεί να βελτιώσει επίδοση και την ικανοποίηση των εργαζομένων. Εργαζόμενοι που αισθάνονται ότι έχουν την ελευθερία να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο θα εκτελέσουν τα καθήκοντα τους, είναι πιο πιθανόν να είναι παραγωγικοί και πιο ευχαριστημένοι με την εργασία τους. 

Πρακτικές για ενίσχυση εσωτερικών κινήτρων:

1. Συνδέστε τους στόχους με τις προσωπικές αξίες: Βεβαιωθείτε ότι οι στόχοι που θέτετε συνάδουν με τις προσωπικές σας αξίες και πεποιθήσεις. Αυτό θα καθιστά τους στόχους πιο σημαντικούς για εσάς.

2. Καθορίστε σαφείς και εφικτούς στόχους: Διασαφηνίστε τους στόχους σας και κατανοήστε τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσετε για να επιτύχετε. Έχοντας σαφή σχέδια, θα ενισχύονται τα εσωτερικά κίνητρα. 

3. Αυτογνωσία: Κατανοήστε τους παράγοντες που επηρεάζουν την εσωτερική σας κινητοποίηση. Σκεφτείτε γιατί κάποιος στόχος είναι σημαντικός για εσάς και πως συνδέεται με τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες. 

4. Αυτο-ανταμοιβή: Ανταμείβετε τον εαυτό σας όταν επιτυγχάνετε στόχους.  

5. Αυτο-επιτήρηση: Καταγράψτε την προόδό σας προς τους στόχους σας. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να παρακολουθείτε την πρόοδο σας και να διατηρείτε την εσωτερική σας κινητοποίηση. 

6. Δημιουργία θετικού περιβάλλοντος: Περιβάλλετε τον εαυτό σας με ανθρώπους που σας υποστηρίζουν και σας ενθαρρύνουν τα πετύχετε τους στόχους σας.

 

Βιβλιογραφία:

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2015). Self-Determination The-ory. International Encyclopedia of the Social & Be-havioral Sciences, 486–491.
Τονια Βοσκάκη- BA Psychology, MSc Clinical Psychology