Έκχαρτ Τόλλε: Το συλλογικό Εγώ. Θέλουμε ειρήνη;

Πόσο δύσκολο είναι να ζούμε με τον εαυτό μας; Ένας από τους τρόπους που μετέρχεται το εγώ προκειμένου να δραπετεύσει από το αίσθημα του ανικανοποίητου που βιώνει ο προσωπικός εαυτός του είναι η διερεύνηση και η ισχυροποίηση του αισθήματος εαυτού μέσω της ταύτισης με μια ομάδα -ένα έθνος/κράτος, ένα πολιτικό κόμμα, μια εταιρεία, έναν θεσμό, μια σέχτα, έναν σύλλογο, μια συμμορία, ένα ποδοσφαιρικό σωματείο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις το προσωπικό εγώ φαίνεται να αποσυντίθεται εντελώς, καθώς ένας άνθρωπος αφιερώνει τη ζωή του εργαζόμενος ανιδιοτελώς για το ευρύτερο καλό της ομάδας, δίχως να αναμένει προσωπικές ανταμοιβές, αναγνώριση ή αύξηση του κύρους του. Τι ανακούφιση να ελευθερώνεσαι από το φριχτό άχθος του προσωπικού εαυτού!

Τα μέλη της συλλογικότητας αισθάνονται ευτυχισμένα και ικανοποιημένα, ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά δουλεύουν, πόσες θυσίες κάνουν. Δείχνουν να έχουν πάει πέρα από το εγώ. Το ερώτημα είναι: Έχουν όντως απελευθερωθεί ή μήπως το εγώ απλώς μετακινήθηκε από το προσωπικό στο συλλογικό επίπεδο;

Τo συλλογικό εγώ εκδηλώνει τα ίδια χαρακτηριστικά με το προσωπικό, όπως είναι η ανάγκη για διαμάχη και εχθρούς, η ανάγκη για περισσότερα, η ανάγκη να βρίσκεται εν δικαίω απέναντι σε άλλους που είναι εν αδίκω, και πάει λέγοντας.

Αργά ή γρήγορα, η συλλογικότητα θα συγκρουστεί με άλλες συλλογικότητες, γιατί αναζητεί υποσυνείδητα τη σύγκρουση και χρειάζεται την αντιπαράθεση προκειμένου να καθορίσει το όριό της και κατ' επέκταση την ταυτότητά της.

Στη συνέχεια τα μέλη της θα βιώσουν την οδύνη η οποία έπεται του απόηχου κάθε πράξης που εκπορεύεται από το εγώ. Σε αυτό το σημείο μπορεί να αφυπνιστούν και να συνειδητοποιήσουν ότι η συλλογικότητά τους έχει ένα ισχυρό στοιχείο παράνοιας.

Αρχικά, ίσως αποδειχθεί επώδυνη η ξαφνική μας αφύπνιση και συνειδητοποίηση ότι η συλλογικότητα με την οποία είχαμε ταυτιστεί, και για την οποία είχαμε εργαστεί, είναι παρανοϊκή.

Σε αυτό το σημείο κάποιοι άνθρωποι γίνονται κυνικοί ή σαρκαστικοί, και από εκεί και μετά δεν αποδέχονται καμία αξία. Αυτό σημαίνει ότι ασπάστηκαν γρήγορα ένα άλλο σύστημα πεποιθήσεων, μόλις το προηγούμενο κρίθηκε ψευδεπίγραφο και κατέρρευσε. Δεν ήλθαν κατά πρόσωπο αντιμέτωποι με τον θάνατο του δικού τους εγώ, αλλά λιποψύχησαν και μετενσαρκώθηκαν σε ένα νέο εγώ.

Συνήθως το συλλογικό εγώ είναι περισσότερο μη συνειδητό από ό,τι το εγώ των ατόμων που το απαρτίζουν.

Για παράδειγμα, οι μάζες (που αποτελούν περιστασιακές συλλογικές εγωτικές οντότητες) είναι ικανές να διαπράξουν ωμότητες που το άτομο μόνο του, μακριά από τη μάζα, δεν θα ήταν σε θέση να διαπράξει.

Τα κράτη εκδηλώνουν συχνά συμπεριφορά που θα χαρακτηριζόταν ως ψυχοπαθολογική εάν την εμφάνιζε ένα μεμονωμένο άτομο.

Καθώς προβάλλει η νέα συνειδητότητα, μερικοί άνθρωποι θα αισθανθούν ότι καλούνται να σχηματίσουν ομάδες που θα αντιπροσωπεύουν τη φωτισμένη συνειδητότητα. Αυτές οι ομάδες δεν θα είναι συλλογικά εγώ. Τα άτομα που τις συγκροτούν δεν θα έχουν την ανάγκη να καθορίσουν την ταυτότητά τους μέσα σε αυτές. Δεν προσδοκούν πλέον κάποια μορφή για να ορίσουν το ποιοι είναι.

Ακόμα και αν τα άτομα που αποτελούν αυτές τις ομάδες δεν έχουν απαλλαγεί εντελώς από το εγώ, θα υπάρχει σε αυτά επαρκής επίγνωση που θα τους επιτρέψει να αντιληφθούν το εγώ στον εαυτό τους ή σε άλλους τη στιγμή κατά την οποία αυτό θα εκδηλωθεί. Απαιτείται όμως συνεχής επαγρύπνηση, διότι το εγώ θα προσπαθήσει να αναλάβει το πηδάλιο και να επαναεπιβεβαιωθεί με κάθε τρόπο.

Η διάλυση του ανθρώπινου εγώ μέσω της μεταφοράς του εντός του φωτός της επίγνωσης θα είναι ένας από τους βασικούς σκοπούς αυτών των ομάδων, είτε πρόκειται για φωτισμένες επιχειρήσεις, φιλανθρωπικές οργανώσεις, σχολεία ή κοινότητες ανθρώπων που ζουν μαζί.

Οι φωτισμένες συλλογικότητες θα εκπληρώσουν μια σημαντική αποστολή στο πλαίσιο της αφύπνισης της νέας συνειδητότητας.

Όπως οι εγωτικές συλλογικότητες μας τραβούν μέσα στην απουσία συνειδητότητας και στην οδύνη, έτσι και η φωτισμένη ομάδα μπορεί να γίνει ένας στρόβιλος συνειδητότητας που θα επισπεύσει τη μεταστροφή του πλανήτη.

Ο πόλεμος είναι νοητική στάση

Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως πρέπει να προστατεύσουμε τον εαυτό μας ή κάποιον άλλο για να μην του συμβεί κάτι κακό εξαιτίας τρίτου.

Χρειάζεται όμως να είμαστε προσεκτικοί, ώστε να μη μετατρέψουμε σε αποστολή μας την «απάλειψη του κακού», γιατί τότε είναι πιθανό να γίνουμε ένα με αυτό που προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε.

Η μάχη ενάντια στην απουσία συνειδητότητας θα παρασύρει και εμάς στην ίδια απουσία. Η απουσία συνειδητότητας, η δυσλειτουργική εγωτική συμπεριφορά, δεν μπορεί να ηττηθεί με επίθεση.

Ακόμα κι αν νικήσουμε τον αντίπαλο, η απουσία συνειδητότητας θα έχει απλώς μετοικήσει μέσα μας ή ο αντίπαλος θα επανεμφανιστεί με καινούριο προσωπείο. Ο,τιδήποτε αντιμαχόμαστε, το ισχυροποιούμε. Σε ό,τι προβάλλουμε αντίσταση, αυτό επιμένει. Στις μέρες μας ακούμε συχνά την έκφραση «ο πόλεμος ενάντια» σε τούτο ή στο άλλο.

Κάθε φορά που ακούω αυτή τη φράση, ξέρω ότι ο πόλεμος είναι καταδικασμένος σε αποτυχία - ο πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία, ενάντια στον καρκίνο, ενάντια στην φτώχεια κ.λπ.

Για παράδειγμα, παρά τον πόλεμο κατά της εγκληματικότητας και των ναρκωτικών, τα τελευταία 25 χρόνια έχει σημειωθεί δραματική αύξηση τόσο της εγκληματικότητας όσο και των αδικημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά.

Οι κρατούμενοι στις φυλακές των ΗΠΑ έχουν αυξηθεί, από περίπου 300.000 το 1980, στον ασύλληπτο αριθμό των 2,1 εκατομμυριών το 2004. Ο πόλεμος κατά των ασθενειών μάς έδωσε, μεταξύ άλλων, τα αντιβιοτικά, η αποτελεσματικότητα των οποίων αρχικά ήταν θεαματική. Τότε φαινόταν ότι θα μας επέτρεπαν να κερδίσουμε τον πόλεμο ενάντια στις μολυσματικές ασθένειες.

Σήμερα όμως πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι η ευρύτατη και ανενδοίαστη χρήση αντιβιοτικών δημιούργησε μια ωρολογιακή βόμβα και ότι στελέχη ιών που είναι ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά, οι λεγόμενοι «υπερ-ιοί», θα οδηγήσουν πιθανότατα στην επανεμφάνιση αυτών των ασθενειών και ίσως σε επιδημίες.

Σύμφωνα με την Επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης, η λήψη φαρμάκων είναι η τρίτη σημαντικότερη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, μετά τα καρδιακά νοσήματα και τον καρκίνο.

Η ομοιοπαθητική και η κινέζικη ιατρική αποτελούν δύο παραδείγματα δυνητικών εναλλακτικών προσεγγίσεων της ασθένειας, την οποία δεν αντιμετωπίζουν ως εχθρό και έτσι δεν δημιουργούν νέες ασθένειες.

Ο πόλεμος είναι μια νοητική στάση, και κάθε δράση που προκύπτει από αυτήν είτε θα ισχυροποιήσει τον εχθρό ό,τι εκλαμβάνεται ως κακό, είτε, εάν ο πόλεμος κερδηθεί, θα δημιουργήσει ένα νέο κακό, ανάλογο και συχνά επαχθέστερο εκείνου που ηττήθηκε.

Η κατάσταση της συνειδητότητάς μας και η εξωτερική πραγματικότητα είναι βαθιά και άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους.

Όταν βρισκόμαστε υπό το κράτος μιας νοητικής στάσης όπως ο «πόλεμος», η αντιληπτική μας ικανότητα γίνεται άκρως επιλεκτική, διαστρεβλώνεται. Με άλλα λόγια, βλέπουμε μόνο αυτό που θέλουμε και στη συνέχεια το παρερμηνεύουμε. Μπορούμε να φανταστούμε ποιου είδους ενέργειες προκύπτουν από ένα τέτοιο επίπλαστο σύστημα. Ή αντί να το φανταστούμε, ας παρακολουθήσουμε τις ειδήσεις στην τηλεόραση.

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το εγώ ως αυτό που είναι: μια συλλογική δυσλειτουργία, η παράνοια του ανθρώπινου νου. 

Όταν το αναγνωρίζουμε ως αυτό που είναι, δεν θα το εκλαμβάνουμε πλέον εσφαλμένα ως την ταυτότητα κάποιου. Όταν το δούμε όπως είναι, θα είναι πολύ πιο εύκολο να μην αντιδράσουμε απέναντί του. Δεν θα το βλέπουμε ως προσωπικό ζήτημα. Δεν θα υπάρχουν καταγγελτισμός, επίκριση, κατηγορίες, ούτε καμία ανάγκη να αποδείξουμε ότι κάποιος έχει άδικο. Κανείς δεν θα βρίσκεται εν αδίκω. Θα είναι απλώς το εγώ μέσα στο άλλο άτομο. Αυτό είναι όλο.

Η συμπόνια θα εμφανίζεται όταν θα αναγνωρίζουμε ότι όλοι πάσχουν από την ίδια αρρώστια του νου, κάποιοι με οξύτερα συμπτώματα από άλλους. Δεν θα δίνουμε πλέον ώθηση σε μια θεατρική παράσταση η οποία διαδραματίζεται με φόντο όλες τις εγωτικές σχέσεις. Και ποιος είναι ο κινητήριος μοχλός αυτής της ώθησης; Ο αρνητισμός. Το εγώ ευδοκιμεί χάρη σε αυτόν.

Θέλουμε ειρήνη ή θέατρο;

Ναι, θέλουμε ειρήνη. Δεν υπάρχει κανείς που να μην τη θέλει. Ωστόσο, υπάρχει κάτι μέσα μας που επιζητεί τη θεατρική παράσταση, τη διένεξη. Ίσως να μην μπορούμε να το αισθανθούμε αυτή τη στιγμή.

Ίσως χρειάζεται να αναμένουμε μια κατάσταση ή έστω μια σκέψη, η οποία θα πυροδοτήσει μια αντίδραση μέσα μας: κάποιο άλλο άτομο που θα μας κατηγορήσει για αυτό, για το άλλο, ή για εκείνο, που δεν παραδέχεται, που καταπατά την ιδιοκτησία μας, που αμφισβητεί τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε, μια οικονομική διαφορά...

Μπορούμε τότε να αισθανθούμε την ένταση της δύναμης που μας κυριεύει, τον φόβο με το προσωπείο του θυμού ή της εχθρότητας;

Μπορούμε να ακούσουμε τη φωνή μας να γίνεται τραχιά ή διαπεραστική ή πιο δυνατή και λίγες οκτάβες πιο χαμηλή;

Μπορούμε να έχουμε επίγνωση του νου μας που έχει αποδυθεί σε έναν αγώνα ταχύτητας με σκοπό να υπερασπιστεί τη θέση του, να δικαιολογήσει, να επιτεθεί και να κατηγορήσει;

Με άλλα λόγια, μπορούμε να αφυπντιστούμε τη στιγμή που η συνειδητότητα απουσιάζει;

Μπορούμε να αισθανθούμε ότι υπάρχει κάτι μέσα μας το οποίο βρίσκεται σε πόλεμο, κάτι που αισθάνεται απειλή και θέλει να επιβιώσει με κάθε τίμημα, που χρειάζεται τη θεατρική παράσταση για να επιβάλει την ταυτότητά του ως του χαρακτήρα-θριαμβευτή αυτής της θεατρικής παραγωγής;

Είμαστε ικανοί να νιώσουμε ότι υπάρχει κάτι μέσα μας το οποίο θα προτιμούσε τη δικαίωση αντί της ειρήνης;

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο του Eckhart Tolle Μια νέα ζωή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.