Διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού (Gaming Disorder)

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) στις 18 Ιουνίου του 2018 συμπεριέλαβε στην τελευταία 11η έκδοση του επίσημου καταλόγου όλων των ασθενειών τη διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού (Gaming Disorder, κωδικός 6C51).

Μάλιστα, πρόκειται για μία αυτοτελή διαταραχή εθισμού και δεν αποτελεί κάποιο δευτερογενές φαινόμενο που εκδηλώνεται ως σύμπτωμα ή απότοκο μιας άλλης ασθένειας. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού μπορεί να σχετίζεται τόσο με το ηλεκτρονικό παιχνίδι όσο και με το παιχνίδι εκτός διαδικτύου ή και σε συνδυασμό τους. 

Ποιες είναι οι ομάδες που έχουν υψηλό κίνδυνο για εξάρτηση από το ηλεκτρονικό παιχνίδι;

Οι ηλικίες 12-25 ετών είναι υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου, με ποσοστό εμφάνισης στο 3-4%. Αναλογικά με το φύλο, τα κορίτσια που παίζουν συχνά διαδικτυακά παιχνίδια, δεν προέκυψε να εθίζονται τόσο σε αυτά όσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντίθετα με τα αγόρια που είχαν μεγαλύτερη εμμονή με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Κατ’ επέκταση, ενώ και τα δύο φύλα παίζουν παιχνίδια, τα αγόρια ελκύονται περισσότερο από παιχνίδια με ένταση, μεγάλη συχνότητα μεταξύ των παρτίδων και αναγνώριση των ομοιών τους, στοιχεία άμεσα συνδεδεμένα με τον εθισμό σε ένα παιχνίδι. 

Ποια τα διαγνωστικά κριτήρια της διαταραχής ηλεκτρονικού παιχνιδιού;

Η διαταραχή αφορά σε μία επίμονη ή επαναλαμβανόμενη κατά περιόδους συμπεριφορά όπου όμως υπάρχουν κάποια ξεκάθαρα παθολογικά στοιχεία, τα οποία είναι τα εξής: 

• Μειωμένος αυτοέλεγχος ως προς το παιχνίδι, δηλαδή έλλειψη ελέγχου ως προς το πότε κάποιος παίζει, πόσο συχνά παίζει, πόση διάρκεια έχει το παιχνίδι και εάν μπορεί να το διακόψει. 

• Το παιχνίδι αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη προτεραιότητα στη ζωή, στο σημείο που να έρχεται πρώτο έναντι των άλλων ενδιαφερόντων και των υπολοίπων δραστηριοτήτων. Το παιδί που είναι εθισμένο περιορίζει την ζωή του σε μια οθόνη και δεν έχει πλέον ενδιαφέρον να μιλήσει για οτιδήποτε άλλο με τους φίλους του ενώ ταυτόχρονα θα παρατήσει τα σπορ, τα χόμπι, τις εξόδους. 

• Συνέχιση του παιχνιδιού παρά την εμφάνιση αρνητικών συνεπειών, όπως είναι η άρνηση, ο θυμός και η αντίδραση.  

Ο ΠΟΥ σημειώνει επίσης, πως το μοτίβο της συμπεριφοράς πρέπει να έχει αρκετή βαρύτητα ώστε να οδηγεί σε σημαντική επιβάρυνση σε ποικίλους τομείς της λειτουργικότητας.

Αυτό το μοτίβο μπορεί να είναι συνεχές ή επεισοδιακό και επαναλαμβανόμενο και η συμπεριφορά αυτή χρειάζεται να είναι χρονικά παρούσα για μία περίοδο τουλάχιστον 12 μηνών ώστε να τεθεί η διάγνωση.

Υπάρχουν, τέλος, στη διάγνωση κάποια κριτήρια αποκλεισμού, τα οποία είναι η ύπαρξη διπολικής διαταραχής, μίας σοβαρής ψυχικής πάθησης, αλλά και η διάγνωση «επικίνδυνου παιχνιδιού», μία ακόμα νέα διάγνωση όπου το παιδί μπορεί να θέτει τον εαυτό του σε σωματικό κίνδυνο ή και κίνδυνο ψυχικής διαταραχής είτε με την πολύ υψηλή συχνότητα παιχνιδιού, τον ακραίο σε διάστημα χρόνο που παίζει, την παραμέληση βασικών σωματικών αναγκών ή και συμπεριφορών υψηλού κινδύνου που συνδέονται με το παιχνίδι.

Προφανώς αυτή η διάγνωση παίρνει προτεραιότητα λόγω του κινδύνου που ενέχει, αν και πρόκειται για μία ακραία μορφή της διαταραχής ηλεκτρονικού παιχνιδιού. 

Ποια εργαλεία μπορούν να βοηθήσουν στη διάγνωση της διαταραχής; 

Οι ειδικοί χρησιμοποιούν διαγνωστικά τεστ, όπως τα ερωτηματολόγια και οι δομημένες συνεντεύξεις, το ιστορικό της χρήσης του διαδικτύου και πληροφορίες από το ευρύτερο περιβάλλον για να βοηθηθούν στην διάγνωση. Ακόμη, χρησιμοποιούν κλίμακες παρόμοιες με την IGDS, μια πρότυπη κλίμακα για την αξιολόγηση της εξάρτησης από τα βιντεοπαιχνίδια. 

Ποια είναι η θεραπευτική παρέμβαση στη διαταραχή ηλεκτρονικού παιχνιδιού; 

Η διαταραχή των βιντεοπαιχνιδιών είναι καινούργια στην ταξινόμηση, έτσι δεν υπάρχει ξεκάθαρη θεραπεία για αυτήν ακόμη. Ωστόσο, οι θεραπείες για άλλες εθιστικές συμπεριφορές, όπως ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια, είναι βοηθητικές για αυτήν την διαταραχή.

Ειδικότερα, η θεραπεία για τα τυχερά παιχνίδια περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή και ομάδες αυτοβοήθειας. Παράλληλα, η συμβουλευτική μπορεί να είναι σημαντική θεραπευτική επιλογή για την αρχή, αλλά από μόνη της δεν είναι ικανή να διατηρήσει το αρχικό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Επίσης, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί θεραπευτική επιλογή εκλογής για τις περιπτώσεις εθισμού χωρίς συννοσηρότητα. Μάλιστα, ο συνδυασμός γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας και φαρμακοθεραπείας βοηθάει τις περιπτώσεις εθισμού στο διαδίκτυο με συννοσηρότητα. 

Η πρακτική σημασία της κατηγοριοποίησης από τον ΠΟΥ, για τον μέσο γονιό και πολίτη

Αρχικά, ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για ένα υπαρκτό και σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας και ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από ειδικούς επαγγελματίες του αντίστοιχου χώρου.

Παράλληλα, υπάρχει η δυνατότητα να τίθεται επίσημα μία διάγνωση και να λαμβάνει ο ασθενής τη βοήθεια που χρειάζεται ενώ η θεραπεία του εξαρτημένου ατόμου θα μπορεί μελλοντικά να καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία όπως και άλλες ψυχικές διαταραχές.

Τέλος, θα μπορούν να δημιουργηθούν δομές που θα υποστηρίζουν αυτούς τους ασθενείς ενώ θα προαχθεί και η έρευνα για να υπάρξει η ώθηση να δημιουργηθούν πρωτόκολλα θεραπείας, τόσο ψυχοθεραπευτικά όσο και φαρμακευτικά. 

  

Βιβλιογραφία   

Κολαΐτης, Γ. (2020). Σύγχρονη Ψυχιατρική Παιδιού & Εφήβου: Ψυχική Υγεία και Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Εκδόσεις ΒΗΤΑ.