Γιατί ζηλεύουμε; 7 βήματα διαχείρισης

Oλοι μας έχουμε νιώσει ένα ζηλότυπο τσιμπηματάκι σε κάποιο σημείο στη ζωή μας. Μια μικρή δόση ζήλιας σε μια συντροφική, επαγγελματική, φιλική, οικογενειακή σχέση είναι φυσιολογική. Παρά το ότι μιλάμε για ένα φυσιολογικό συναίσθημα, μπορεί μεγεθυμένο και εκτός ελέγχου να γίνει εξαιρετικά οδυνηρό.

Ζήλια

Από την άλλη πλευρά η ζήλια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σε ωφελήσει αν την αναγνωρίσεις, την κατανοήσεις και τη διαχειριστείς κατάλληλα. Η ζήλια εμπεριέχει το φόβο και το θυμό.

Όταν «ντύνεσαι» τη ζήλια νιώθεις ανασφαλής, φλερτάρεις με την απόρριψη, τη θλίψη, τις αμφιβολίες και τόσα άλλα δυσάρεστα. Ψάχνοντας τη «σύνδεση» συναντάς εμπόδια ή τουλάχιστον σου φαίνεται πως συναντάς εμπόδια προς το δρόμο σου, το αγαπημένο πρόσωπο, τον αγαπημένο προορισμό. Συνήθως έχεις να κάνεις με κάποιον που έχει περισσότερα υλικά αγαθά, βρίσκεται σε κάποια κατάσταση, όπως για παράδειγμα την ευτυχία ή έχει την προσοχή εκείνου που διεκδικείς. 

Μη βιαστείς να χαρακτηρίσεις τον εαυτό σου ή κάποιον άλλο «ζηλιάρη». Τσέκαρε πρώτα αν υπάρχει ιστορικό ζήλιας, αν υπάρχει ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται σε κάθε σχέση ή κατάσταση και μη συμπεραίνεις από ένα μεμονωμένο συμβάν, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.

Ζήλια σημαίνει απειλή και η απειλή χτυπά σε ένα βασικό ένστικτο, εκείνο της επιβίωσης.

Ο συναγερμός είναι λανθασμένος μα το πρωτόγονο κομμάτι του εγκεφάλου σου δεν το αντιλαμβάνεται. Έτσι, η πρώτη ενστικτώδης αντίδραση είναι ο θυμός, τίθεσαι σε θέση μάχης ή φυγής και τίποτα δε σε κρατά.

Στην πρώτη περίπτωση θέλεις να εξαφανίσεις τον αντίπαλο με κάθε τρόπο και δεν είναι λίγες οι φορές που ωθείσαι σε ακραίες συμπεριφορές. Στη δεύτερη περίπτωση κουλουριάζεσαι και στρέφεσαι ενάντια στον εαυτό σου. Μπορεί να το ρίξεις στο ποτό ή σε άλλα εθιστικά προϊόντα προκειμένου να νιώσεις καλύτερα.

Αποκτήστε το βιβλίο Νίκησε τη ζήλια! από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Έχε στο νου σου πως όταν η ζήλια ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού μπορεί να καταστρέψει τις σημαντικές σχέσεις σου, την υγεία σου και να αποτελέσει ένα δράμα ντροπής και υπερηφάνειας.

Η απάντηση στο συναίσθημα με συναίσθημα οδηγεί σε άλογες κινήσεις και έχει παρόμοια επίδραση στον οργανισμό σου με το χρόνιο άγχος.

Γιατί ζηλεύουμε;

Η πιο συνηθισμένη πηγή ζήλιας είναι η ανασφάλεια, το αίσθημα κατωτερότητας που είναι συνήθως απόρροια της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Δεν είναι απαραίτητο ένα άτομο να έχει μια γενική χαμηλή αυτοεκτίμηση για να πιαστεί στα δίχτυα της. Αρκεί η αμφιβολία σε ένα συγκεκριμένο πεδίο όπως για παράδειγμα τα συναισθηματικά ή τα επαγγελματικά.

Υπάρχουν και οι περιπτώσεις παθολογικής εμμονής. Οι εμμονικοί τύποι είναι αδύνατον να διαχειριστούν την οποιαδήποτε αβεβαιότητα, στρεσάρονται και ζηλεύουν.

Τέλος, σε άλλους πηγάζει από μια γενική παρανοϊκή προσέγγιση σε πολλά πράγματα, όχι όμως ικανή να τους εντάξει στο πλαίσιο της σχιζοφρένειας ή άλλης κλινικής περίπτωσης. Άνθρωποι που νιώθουν θύματα, που πιστεύουν πως όλοι τους σαμποτάρουν, προσπαθούν να τους χειραγωγήσουν, άνθρωποι που κατηγορούν τους άλλους για τα πάντα.

Πότε η ζήλια είναι πρόβλημα;

Όταν η ζήλια δημιουργεί αναστάτωση στην καθημερινότητά σου, όταν αποτελεί τροχοπέδη στην καθημερινή σου απόδοση σε οποιοδήποτε πεδίο τότε σίγουρα έχει έρθει η ώρα για να δράσεις και πολύ περισσότερο, όταν δημιουργεί αναστάτωση και στην καθημερινότητα των άλλων. Αναρωτήσου, ποιος έχει τον έλεγχο; Εκείνη ή εσύ;

Βήματα διαχείρισης της ζήλιας

1. Αποδέξου τα συναισθήματά σου

Εντάξει, ζηλεύεις. Το να μη θέλεις να το δεις που σε ωφελεί ακριβώς; Παραδέξου το συναίσθημά σου. Πρώτα στον εαυτό σου. Μην ξεχνάς, το να ζηλεύεις δε σημαίνει πως έχεις κάποιο πρόβλημα. Είναι ανθρώπινο.

Αρνούμενος πως ζηλεύεις αρνείσαι τα συναισθήματά σου. Αντίθετα μια αποδοχή της κατάστασης σημαίνει αυτόματα και αποδοχή πως οι σκέψεις και τα συναισθήματά σου είναι σημαντικά.

Αν δυσκολεύεσαι σκέψου τι σε εμποδίζει να το παραδεχτείς και να το αποδεχθείς. Ίσως πιστεύεις πως μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή ή σε κάνει να αισθάνεσαι κακό άτομο. Ίσως μέσα σου το συγκεκριμένο συναίσθημα συνδέεται με εκείνο της ντροπής ή σε τοποθετεί σε θέση αδυναμίας στην εκάστοτε κατάσταση.

Ό,τι από τα παραπάνω και να είναι, συνετό είναι να κάνεις μια επανεξέταση με τη συνδρομή του λογικού νου σου και να δώσεις στον εαυτό σου το χώρο και το χρόνο επεξεργασίας που χρειάζεται.

2. Απέφυγε να πάρεις βιαστικές αποφάσεις

Οι επιλογές που γίνονται εν θερμώ έχουν συνήθως δυσάρεστο αντίκτυπο στις σχέσεις με τους άλλους αλλά με τον ίδιο τον εαυτό. Όταν η ζήλεια βρίσκεται εκτός ελέγχου καταλήγει σε θυμό και πολλές φορές σπασμωδικές κινήσεις. 

Υπάρχει χρόνος που μπορείς να εκμεταλλευτείς έξυπνα ανάμεσα στις σκέψεις ζήλιας και τις πράξεις ζήλιας.

Πάρε μερικές βαθιές αναπνοές, χαλάρωσε, ασχολήσου με κάτι διαφορετικό και δώσε χρόνο στον εαυτό σου πριν πράξεις το οτιδήποτε.

Δέξου το συναίσθημα μα μην απαντάς με συναίσθημα. Κάνε χρήση της λογικής.

3. Αναγνώρισε τα κρυμμένα μηνύματα

Μέσα από τη ζήλια μπορείς να έρθεις σε επαφή με ανάγκες σου που δεν έχεις συνειδητοποιήσει ή δεν είχες αξιολογήσει κατάλληλα μέχρι τώρα. Σου δίνεται η ευκαιρία να κάνεις μια αυτοαξιολόγηση.

Αναρωτήσου πότε ακριβώς εμφανίστηκε το συναίσθημα, σε ποιο ακριβώς σημείο νιώθεις «αόρατος» μέσα στη σχέση ή την κατάσταση, τι είναι αυτό το οποίο δεν λαμβάνεις και τι πιστεύεις ότι χάνεις. Βρες το ακριβές σημείο που έχεις ακάλυπτο και δίνει στη ζήλια την ευκαιρία να σε λαβώσει. Έτσι, θα έχεις κάνει το πρώτο βήμα προς τη θωράκιση του πολύτιμου εαυτού σου.

4. Κάνε διάκριση της φαντασίας και της πραγματικότητας

Δεν είναι λίγες οι φορές που υποθετικά σενάρια τριγυρνούν στο νου σου και στήνουν ξέφρενους χορούς. Κράτα τον έλεγχο επαληθεύοντας την πραγματικότητα με λογικά επιχειρήματα. Αναρωτήσου αν έχεις στοιχεία που αποδεικνύουν πως τα όσα σκέφτεσαι δεν είναι προϊόντα φανταστικά. Πόσο σίγουρος είσαι τελικά πως τα πράγματα είναι όπως τα σκέφτεσαι; Θα μπορούσε να συμβαίνει κάτι διαφορετικό; Τι ενδείξεις και αποδείξεις έχεις στα χέρια σου;

5. Εκφράσου ανοιχτά

Συνειδητοποίησε γιατί, πότε και με ποιον μοιράζεσαι τα συναισθήματά σου. Επίλεξε προσεκτικά τα άτομα με τα οποία συζητάς έχοντας στο νου πως το τελευταίο πράγμα που θέλεις να κάνεις είναι να κάνεις τα πράγματα χειρότερα. Μπορείς να συζητήσεις με έναν καλό φίλο σε μια πρώτη «ανάγνωση».

Απέφυγε να μιλήσεις με το άτομο που αντιλαμβάνεσαι ως το λόγο για τη σημερινή κατάστασή σου και όδευε προς το άτομο ή την κατάσταση που βρίσκονται πιο κοντά σου. Για παράδειγμα, στο συντροφικό πεδίο, συζητώντας με τον αγαπημένο σου τις ανησυχίες σου χτίζεις τη σύνδεση και την οικειότητα στη σχέση. Δίνεις το περιθώριο της αυτοΐασης μέσα από την αυτοέκφραση, αφήνεις τη διαφάνεια να περάσει στη σχέση και επιτρέπεις τη θεραπεία μέσα από αυτή. 

6. Γύρνα στον εαυτό σου και βρες την αυτοεκτίμησή σου

Άσε για λίγο τους άλλους στην άκρη και απέφυγε την παγίδα της σύγκρισης. Σκέψου τις αρετές σου, τα κατορθώματά σου, τις προσπάθειές σου, την πορεία σου μέχρι σήμερα. Σκέψου πόσα έχεις προσφέρει και πόσα ακόμα μπορείς να προσφέρεις. Τίμησε την ύπαρξή σου, αγκάλιασε τον εαυτό σου με σεβασμό και αγάπη. Όπως ακριβώς σου αξίζει.

7. Διάλεξε εσύ το παιχνίδι

Κάποιες φορές η ζήλια σε βάζει σε έναν κυκεώνα αντιδράσεων. Θέλεις να παίξεις παιχνίδια που θεωρείς πως θα σε δικαιώσουν, θέλεις να πάρεις εκδίκηση, να «ησυχάσεις». Πόσο, όμως, θα νιώσεις καλύτερα στο τέλος και πως η ζωή σου θα γίνει καλύτερη με αυτό τον τρόπο;

Ύστερα σκέψου πόσο καλύτερα θα μπορέσεις να νιώσεις αν πετάξεις τις αλυσίδες της ζήλιας από πάνω σου, αν επιλέξεις εσύ το παιχνίδι, αν επιλέξεις εσύ το συμπαίκτη. Και, ξέρεις; Ο καλύτερος συμπαίκτης είναι το ίδιο το συναίσθημα. Ο έλεγχος και η απαλλαγή από τα δυσάρεστα επακόλουθα θα σου δώσουν μια ανεπανάληπτη νίκη και το αίσθημα της υπεροχής. Διάλεξε εσύ το παιχνίδι που θα παίξεις και μη δέχεσαι άκριτα ό, τι σου σερβίρεται.

Η ζήλια μπορεί να γίνει ένα τοξικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς σου, αλλά και η πηγή της ανάπτυξης και της δύναμής σου. Η επιλογή είναι δική σου όπως και η δράση.