Tο σύνδρομο του καλού παιδιού ή του καλού Σαμαρείτη

Αρκετοί από εσάς ίσως έχετε ακούσει τους όρους «Το σύνδρομο του καλού παιδιού» ή «Το σύνδρομο του καλού Σαμαρείτη». Ακόμα και αν δεν το έχετε ακούσει, σίγουρα έχετε συναντήσει κάποιον άνθρωπο με τα χαρακτηριστικά, που θα αναφερθούν παρακάτω ή μπορεί και εσείς οι ίδιοι να έχετε νιώσει αρκετές φορές στη ζωή σας, πως είστε το «καλό παιδί».

Τα χαρακτηριστικά του καλού παιδιού

Για να καταλάβουμε καλύτερα τι σημαίνει να είναι κανείς «καλό παιδί» ή «καλός Σαμαρείτης» θα αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων αυτών.

Τα καλά παιδιά συνήθως είναι πολύ ήσυχα, δεν προκαλούν και δεν εμπλέκονται ποτέ σε διαφωνίες ή αντιπαραθέσεις, προσφέρουν πάντα πρώτοι απλόχερα τη βοήθειά τους σε όσους νομίζουν ότι την χρειάζονται, είναι υπερβολικά βολικοί και προσαρμόζονται εύκολα σε όλες τις καταστάσεις. Γενικά φαίνεται σαν να τους αρέσει να αυτοθυσιάζονται λέγοντας σε όλους ναι.

Η λέξη όχι είναι ανύπαρκτη στο λεξιλόγιό τους. Αυτό, όμως, που αγνοούν είναι ότι στην πραγματικότητα λένε συνεχώς όχι στον εαυτό τους και στις δικές τους ανάγκες, λέγοντας ναι σε όλους τους άλλους.

Η παιδική ηλικία του καλού παιδιού

Για να καταλάβουμε από πού προέρχεται και πώς εγκαθιδρύθηκε η συμπεριφορά αυτή σε ένα άτομο πρέπει να κοιτάξουμε αρκετά πίσω στην παιδική του ηλικία. Μια από τις βασικές ανάγκες του παιδιού είναι η ανάγκη για άνευ όρων αγάπη και αποδοχή και η ανάγκη για αναγνώριση από τους γονείς του ή τους σημαντικούς άλλους. 

Ανάλογα με το αν αυτές οι ανάγκες καλύπτονται το παιδί μπορεί να δημιουργήσει έναν ασφαλή ή ανασφαλή δεσμό με τους φροντιστές του. Στην πρώτη περίπτωση, του ασφαλούς δεσμού, το παιδί θα μπορέσει να αναπτύξει το αίσθημα της εμπιστοσύνης προς τον εαυτό του, αλλά και προς τους άλλους.

Στην περίπτωση, όμως, της ανασφαλούς προσκόλλησης το παιδί δυσκολεύεται να εμπιστευτεί και για να ανταπεξέλθει μετέπειτα, αναπτύσσει μία αμυντική στρατηγική, η οποία μπορεί να γίνει φανερή με δύο τρόπους. Είτε το άτομο θα έχει ροπή προς την υπερβολική αυτονομία, με αποτέλεσμα να αποφεύγει τους στενούς δεσμούς, ή θα έχει ροπή προς την εξάρτηση, με αποτέλεσμα να προσκολλάται υπερβολικά στους συντρόφους του.

Τα παιδιά, που από μικρή ηλικία δεν πήραν την απαιτούμενη αγάπη και αποδοχή, νιώθουν ότι για να αγαπηθούν από τους σημαντικούς άλλους πρέπει συνεχώς να είναι χρήσιμα.

Και ένας τρόπος για να είναι χρήσιμα είναι να κάνουν συνεχώς καλές πράξεις. Επομένως το «καλό παιδί» μέσα από τις καλές του πράξεις προσπαθεί να κερδίσει την αγάπη και την αποδοχή των άλλων, γιατί νομίζει ότι μόνο έτσι αξίζει να την έχει.

Το καλό παιδί και οι αντιπαραθέσεις

Το σύνδρομο του «καλού παιδιού» συχνά συνδυάζεται με την αποφυγή των αντιπαραθέσεων και την υπερπροσαρμοστικότητα. Τα παιδιά αυτά έμαθαν πως, για να αξίζουν τη στοργή και την αναγνώριση των συνανθρώπων τους, πρέπει να εκπληρώνουν τις προσδοκίες των άλλων, να μην συγκρούονται ποτέ και να προσαρμόζονται πάντα και παντού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταπιέζουν τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους και ιδίως τα συναισθήματα θυμού και οργής. Πολλές φορές οι άνθρωποι αυτοί έχουν μάθει να καταπιέζουν τόσο πολύ τις ανάγκες τους που συχνά ακόμα και οι ίδιοι δεν ξέρουν τι θέλουν.

Επίσης τα «καλά παιδιά» πολλές φορές δημιουργούν μία εσωστρεφή προσωπικότητα και δεν έχουν πολλές κοινωνικές επαφές, καθώς φοβούνται, πως αν «εκτεθούν» κοινωνικά, θα απορριφθούν. Το «καλό παιδί» ενδιαφέρεται πολύ για τη γνώμη των τρίτων και για αυτό συνεχώς νιώθει ενοχές σε περίπτωση που κάποιος αντιπαρατεθεί μαζί του, μην μπορώντας να δεχτεί τις φυσιολογικές διαφωνίες, που υπάρχουν σε όλες τις σχέσεις. Έτσι και οι σχέσεις του με τους ανθρώπους δεν είναι γνήσιες και αυθεντικές, καθώς λόγω του φόβου της απόρριψης, ποτέ δεν αποκαλύπτει τον πραγματικό του εαυτό και τις γνήσιες ανάγκες του.

Το καλό παιδί και οι σχέσεις

Οι «καλοί Σαμαρείτες» έχουν την τάση να προσκολλώνται σε ανθρώπους, που στην πραγματικότητα δεν μπορούν να βοηθήσουν, παρόλο που αρχικά αυτή είναι η πρόθεση τους. Έτσι δένονται με συντρόφους, που έχουν προφανή ελαττώματα, όπως ψυχολογικά προβλήματα, είναι χρήστες ουσιών, χρήζουν περίθαλψης ή έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα.

Οι σύντροφοι, που πατούν γερά στα πόδια τους πυροδοτούν αισθήματα κατωτερότητας, γιατί δεν χρειάζονται τη βοήθειά τους. Οι «καλοί Σαμαρείτες» μέσα από τις πράξεις καλοσύνης και βοήθειας προσπαθούν να κατακτήσουν την αγάπη και την αποδοχή των άλλων και άρα ο σύντροφος τους να μείνει μαζί τους. Πολύ απλά, δηλαδή, ο καλός Σαμαρείτης ασυνείδητα λειτουργεί την πεποίθηση «Με χρειάζεσαι, άρα θα μείνεις μαζί μου». 

Ο φαύλος κύκλος του καλού παιδιού

Με αυτό τον τρόπο όμως το καλό παιδί μάχεται για έναν χαμένο αγώνα, καθώς πολύ σύντομα ο συσχετισμός της εξάρτησης αντιστρέφεται. Αντί το καλό παιδί να κάνει τον σύντροφό του να δεθεί μαζί του, καταλήγει να εξαρτάται ο ίδιος από το σύντροφό του, μην μπορώντας πλέον ούτε να τον βοηθήσει ούτε και να απαγκιστρωθεί από αυτόν.

Και αυτό συμβαίνει, διότι κανένας άνθρωπος- στην προκειμένη ο σύντροφος ενός «καλού παιδιού»- δεν γίνεται να ερωτευτεί και να θέλει να είναι με κάποιον, που δεν του έχει αποκαλύψει ποτέ τον πραγματικό του εαυτό, αλλά αποτελούσε πάντα απλώς ένα άδειο δοχείο, που γέμιζε με τις ανάγκες των άλλων.

Οι σχέσεις, για να είναι ισότιμες και υγιείς, πρέπει να συμμετέχουν ισάξια και οι δύο πλευρές. Όταν οι ανάγκες του ενός καταπιέζονται εξαιτίας του φόβου του, να μην χάσει τη σχέση πολύ σύντομα θα γίνει ακριβώς αυτό που φοβάται: η σχέση θα τελειώσει.

Η αλλαγή του «καλού παιδιού» είναι μία δύσκολη υπόθεση, αλλά όχι ακατόρθωτη. Το «καλό παιδί» θα πρέπει, ως πρώτο βήμα, να ακούσει και να παρατηρήσει καλύτερα τις δικές του ανάγκες του, να δώσει χρόνο, να ασχοληθεί και να αγαπήσει τον εαυτό του, και να στρέψει τη βοήθεια, που τόσο πολύ του αρέσει να προσφέρει, από τους άλλους προς τον ίδιο του τον εαυτό.

Γιατί αν δεν βοηθήσεις εσύ τον εαυτό σου, ποιος άλλος περιμένεις να το κάνει;

Βιβλιογραφία:

Stahl , S. (2018). Το παιδί που κρύβουμε μέσα μας, εκδόσεις Διόπτρα.