Το φαινόμενο της νευροπλαστικότητας: Έχω τη δύναμη να αλλάξω

Τα νευρικά κύτταρα ανταλλάσσουν μεταξύ τους πληροφορίες με τη μορφή της μετάδοσης ερεθισμών από τις νευρικές ίνες. Από τα μισά του 20ού αιώνα και μετά εμφανίστηκε η έννοια της «νευροπλαστικότητας».

Νευροπλαστικότητα

Ο όρος είναι σύνθετος και προέρχεται από το «νεύρο», που δηλώνει τα νευρικά κύτταρα, τους νευρώνες, και την «πλαστικότητα», που δηλώνει την εύπλαστη ιδιότητα και αυτό που μπορεί να μεταμορφωθεί.

Με άλλα λόγια, η νευροπλαστικότητα είναι η ικανότητα του νευρικού συστήματος να αναδιοργανώνεται όταν υφίσταται αλλαγές. Είναι μια εντυπωσιακή ιδιότητα, με πολλές προοπτικές.

Αυτό το φαινόμενο της νευροπλαστικότητας δίνει ελπίδα σε όσους επιθυμούν να αλλάξουν τις κακές τους συνήθειες και να αποκτήσουν νέες, πιο παραγωγικές και ωφέλιμες. Πράγματι, ο εγκέφαλος μπορεί να «ξεμάθει» και να «αποδομήσει» αυτό που είναι μαθημένο. Επιπλέον, ο πολύ ρεαλιστής εγκέφαλος ακολουθεί την αρχή που λέει πως «ό,τι δεν χρησιμοποιείται χάνεται».

Αν προσπαθήσετε να έχετε θετικές συμπεριφορές, π.χ. να λέτε κάθε μέρα τρία πράγματα για τα οποία νιώθετε ευγνωμοσύνη, τότε τα αρνητικά συναισθήματα βαθμιαία θα εξαφανιστούν.

Μετά από πολλές έρευνες πάνω σε αυτό το θέμα, η σύγχρονη επιστήμη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να υποφερουμε λιγότερο, να θεραπευόμαστε και να βελτιώνουμε ουσιαστικά την ευεξία μας ασκώντας τον εγκέφαλό μας (και το πνεύμα μας) με συγκεκριμένο τρόπο, κι όλα αυτά χάρη στη νευροπλαστικότητα.

Οι εφαρμογές είναι άπειρες και σε πολλά πεδία: στη μάθηση, στις εμπειρίες της ζωής, σε νέα συναισθήματα. Και η επανεκπαίδευση είναι εφικτή επειδή γεννιούνται νέοι νευρώνες σε οποιαδήποτε ηλικία και επειδή οι νευρώνες που έχουμε δημιουργούν διαρκώς νέες συνδέσεις μεταξύ τους, αποτέλεσμα των νέων εμπειριών που έχουμε στη ζωή.

Ψυχολογικές διαταραχές και νευροπλαστικότητα

Η νευροπλαστικότητα μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλές ψυχολογικές διαταραχές. Οι μελέτες δείχνουν πολύ ευεργετικά αποτελέσματα για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, το στρες, το άγχος, την κατάθλιψη, τις εξαρτήσεις και τις φοβίες. Και πώς μπορεί να το πετύχει κανείς αυτό; Πρώτα απ' όλα πρέπει να κατανοήσετε το μυαλό σας: να γνωρίζετε ποιες είναι οι αρνητικές συνήθειες και συμπεριφορές που επιθυμείτε να αλλάξετε ή ποιες είναι οι καλές συνήθειες που θέλετε να αποκτήσετε.

Στη συνέχεια θα πρέπει να συγκεντρωθείτε σε αυτή την ιδανική, υγιή και θετική ευχαρίστηση. Η αλλαγή επέρχεται όχι μόνο χάρη σε αυτό που αισθάνεστε, αλλά κυρίως χάρη σε αυτό που κάνετε (ο καθημερινός διαλογισμός, οι ασκήσεις αναπνοής ή το πρόγραμμα της σωματικής άσκησης). Βάλτε το καλά στο μυαλό σας: όσο περισσότερο κάνετε κάτι, τόσο πιο πολύ επιθυμείτε να το κάνετε. Και το αντίστροφο...

Μια εμπεριστατωμένη έρευνα, που έγινε από ομάδα επιστημόνων του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, έδειξε ότι η άσκηση στον διαλογισμό με ενσυνειδητότητα επί οκτώ εβδομάδες είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η πυκνότητα της φαιάς ουσίας στον ιππόκαμπο καθώς και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας, που συνδέονται με την αυτοεπίγνωση, τη συμπόνια, τη ρύθμιση των συναισθημάτων και την ενσυναίσθηση.

Οι νευροαπεκονιστικές εξετάσεις του εγκεφάλου δείχνουν ότι υπάρχει μεγαλύτερη δραστηριοποίηση των μέσων μετωπιαίων περιοχών που έχουν σχέση με τη ρύθμιση των συναισθημάτων.

Σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε και να μετρήσουμε τις μεταβολές του εγκεφάλου μέσω αξονικού τομογράφου. Έτσι μπορεί να διαπιστωθεί ότι, για παράδειγμα, η ψυχοθεραπεία ή η άσκηση στην ενσυνειδητότητα συμβάλλουν στην ευεξία μας.

Η αλλαγή που θα γίνει σ' εσάς εξαρτάται σημαντικά από το πόσο θα εμπλακείτε και το τι θα κάνετε μέσα σ' αυτή τη διεργασία. 'Ενα όμως είναι σίγουρο: κάθε μέρα, κάθε στιγμή που περνά, ο εγκέφαλός μας επιτελεί θαύματα χάρη στη νευροπλαστικότητα.

Η νευροπλαστικότητα μπορεί να βελτιωθεί αν φροντίσουμε για τα βασικά προαπαιτούμενα: σωματική άσκηση (έκκριση ενδορφινών), διατροφή (ωμέγα-3 που δίνουν στον εγκέφαλό μας το αναγκαίο «καύσιμο» για να εργάζεται σωστά), τον καλό ύπνο (που αναζωογονεί τον εγκέφαλο), τον διαλογισμό ή/και τη χαλάρωση, καθώς και νέες εμπειρίες μάθησης.

5 αλήθειες για τη νευροπλαστικότητα

1. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εύπλαστος όχι μόνο κατά την παιδική ηλικία, αλλά και καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου: πρόκειται για μια ιδιότητα που ονομάζεται νευροπλαστικότητα.

2. Χάρη στη νευροπλαστικότητα, ο εγκέφαλος είναι ικανός να αναπληρώνει από μόνος του τυχόν ανεπάρκειες και βλάβες, καθώς και να αναπτύσσεται και να βελτιώνεται.

3. Πολλοί είναι οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στη βελτιστοποίηση της νευροπλαστικότητας: η καλή διατροφή, η τακτική άσκηση στον διαλογισμό και στη χαλάρωση, η άθληση (κατά προτίμηση με δραστηριότητες αντοχής) κ.λπ

4. Η νευροπλαστικότητα έχει πάμπολλες εφαρμογές και σε πολλούς τομείς. Το πεδίο που έχει μελετηθεί περισσότερο είναι αυτό των ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών, στο οποίο η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία απέδειξε την αποτελεσματικότητά της και τις θετικές επιπτώσεις στην πλαστικότητα του εγκεφάλου.

5. Η νευροπλαστικότητα δίνει ελπίδα σε όσους θέλουν να αλλάξουν τις κακές συνήθειες και να μάθουν να διαχειρίζονται καλύτερα το στρες τους!

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Νίκησε το στρες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.