Η σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου είναι πολύτιμη κι ιδιαίτερη. Είναι μια σύνδεση που αποτελεί τον απαραίτητο και ανεκτίμητο μοχλό της θεραπευτικής αλλαγής.

Ένα απόσπασμα από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου Ο δρόμος των δακρύων του Χόρχε Μπουκάι (εκδόσεις Όπερα) για τη δύναμη των πεποιθήσεων.

"Θα σας διηγηθώ μια ιστορία που λένε ότι είναι αληθινή. Προφανώς, συνέβη κάπου στην Αφρική. Έξι μεταλλωρύχοι εργάζονται σε μια πολύ βαθιά σήραγγα και βγάζουν ορυκτά από τα έγκατα της γης. Ξαφνικά, μια κατολίσθηση φράζει την έξοδο της σήραγγας και τους απομονώνει από τον έξω κόσμο.

Είναι αδιαμφισβήτητο πως ζούμε στην εποχή της «ψηφιακής εικόνας». Η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί με τέτοιον τρόπο όπου ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό επαγγελμάτων αναπτύσσουν τη λεγόμενη «ψηφιακή τους επιχείρηση». Τα πάντα κινούνται με απίστευτες ταχύτητες, η πληροφορία μεταφέρεται σε κλάσματα του δευτερολέπτου από τη μία άκρη της γης στην άλλη, ενώ η γνώση εξαπλώνεται εκθετικά. 

Όταν μιλάμε για τη συγχώρεση των άλλων, ξέρεις πως τους έχεις συγχωρήσει πλήρως όταν νιώθεις γαλήνη και δεν χρειάζεται να πεις κάτι άλλο. Όταν όλα είναι ήρεμα και νιώθεις ευγνωμοσύνη για όλα όσα σου δίδαξε ο άνθρωπος αυτός και για όλα όσα έζησες μαζί του.

Πολλές φορές στην καθημερινότητα αλλά και στην ψυχοθεραπευτική πράξη αναρωτήθηκα αν είναι άραγε εφικτή και ρεαλιστική η συνύπαρξη δύο ανθρώπων στα πλαίσια μίας σχέσης χωρίς να οδηγούνται περιοδικά σε καβγάδες.

Η κάθε μας μέρα είναι γεμάτη από επιλογές. Επιλέγουμε το ένα κι όχι το άλλο. Αποφασίζουμε να διαβούμε ένα μονοπάτι εγκαταλείποντας κάθε άλλο. Η μία επιλογή μας προορίζεται να ζήσει ενώ κάθε άλλη να πεθάνει. Δεν είναι καθόλου τυχαία η χρήση των λέξεων που εμπεριέχουν την έννοια του φόνου.

Παράδειγμα:

Ο Γιάννης, ενώ έχει αρκετές υποχρεώσεις και κούραση μέσα στην καθημερινότητα, ένας φίλος του ο Δημήτρης, του ζητά μια χάρη: να τον πετάξει με το αμάξι του σε μια δική του δουλειά. Ενώ ο Γιάννης πηγαίνει στην ώρα του να πάρει τον Δημήτρη από το σπίτι του, εκείνος καθυστερεί περίπου 30 λεπτά για να κατέβει.

Όσο εντυπωσιακό και αν ακούγεται, η ψυχοθεραπεία δεν ασχολείται με τη θεραπεία της ψυχής. Προκειμένου να το εξηγήσουμε αυτό καθώς και το πραγματικό σκοπό της ψυχοθεραπείας, πρέπει πρώτα να κάνουμε μία σύντομη ιστορική αναδρομή στην ιστορία της ψυχολογίας.

Που κρύβεται η ευτυχία; Τι είναι τελικά η ελευθερία και κατά πόσο ελεύθερος είσαι στην πραγματικότητα; Πέρα από όσα σου έχουν περαστεί, πέρα από πεποιθήσεις πλάνες, πέρα από αντιλήψεις διάφορες, πώς θα όριζες εσύ την ελευθερία; Τι όνομα θα της έδινες;

Μια αποτελεσματική σχέση θεραπευτή-πελάτη είναι σημαντική για τη θεραπεία, γεγονός που τεκμηριώνεται ερμηνευτικά με συσχετίσεις της ποιότητας της σχέσης με το θεραπευτικό αποτέλεσμα (Orlinsky et al., 1994). Ωστόσο, στη ΓΝΘ η θεραπευτική σχέση θεωρείται απαραίτητο αλλά όχι επαρκές στοιχείο για ένα καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με έρευνες που δημοσιεύτηκαν, η αποτελεσματικότητα της ΓΝΘ δεν φάνηκε να εξαρτάται από την ύπαρξη μιας καλής θεραπευτικής σχεσης (Roth & Fonagy, 2005).

Επιχειρώντας να κατανοήσει τις ρίζες των διακρίσεων και του εθνοκεντρισμού, ο Henri Tajfel θεώρησε ότι η ένταξη σε μια κοινωνική ομάδα και η αντίληψη του εαυτού ως μέλους της ομάδας είναι τα ελάχιστα στοιχεία που απαιτούνται προκειμένου να λάβουν χώρα τέτοιου είδους συμπεριφορές.

O Piaget επιχείρησε να καθορίσει τα κριτήρια τα οποία χρησιμοποιεί το παιδί σε κάθε ηλικία για να κρίνει την ηθικότητα μιας πράξης. Εξέτασε κυρίως το είδος της ηθικότητας που διαθέτει το παιδί σε κάθε ηλικία, και όχι το πόσο ηθικό είναι και ποιους ηθικούς κανόνες γνωρίζει.

Βρισκόμαστε σε μία περίοδο που τα πράγματα δεν εξελίσσονται με φυσιολογικό τρόπο, γιατί η κανονικότητα έχει πληγεί από έναν ιό ο οποίος επηρεάζει τον άνθρωπο και τον κόσμο στην ολότητα του. Βρισκόμαστε στην εποχή του Κορωναϊου. Τι ακριβώς, αλήθεια, σημαίνει αυτό; Σίγουρα ο ιός, αυτός, στο άκουσμά του, δημιουργεί διάφορες εικόνες, διάφορα συναισθήματα φόβου και άγχους που οδηγούν σε κάποιες συμπεριφορές από την μεριά του ατόμου.

Έχουμε περάσει ήδη τα μέσα Δεκεμβρίου και είμαστε μία ανάσα πιο κοντά στα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά. Φέτος ειδικά, λόγω της υγειονομικής πανδημίας, θα βιώσουμε τις μέρες αυτές με ένα πρωτόγνωρο τρόπο. Παρόλα αυτά, όπως και κάθε χρόνο, έτσι και φέτος ο τρόπος, που αυτές οι ημέρες των γιορτών έχουν εντυπωθεί στο μυαλό μας είναι ίδιος.

«Η κοινωνία, αυτήν την εποχή, είναι ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ του φόβου και της ελπίδας». Η πανδημία του Κορωνοϊού: Μία πρωτόγνωρη συνθήκη ψυχολογικής έκλειψης υπό τον σφυγμό της αβεβαιότητας.

Η απειλή ευρείας εξάπλωσης του ιού επιτάσσει εναλλασσόμενες περιόδους εγκλεισμού, αυτοαπομόνωσης, κοινωνικής αποστασιοποίησης, ατομικής υγιεινής και ευθύνης, ως μέτρα επιδημιολογικής επιτήρησης, που σημαίνουν έλλειψη αέρα-οξυγόνου και ελευθερίας.

Τα συναισθήματα επηρεάζουν συνεχώς τις διαδικασίες σκέψης και τις αποφάσεις μας, κάτω από το επίπεδο της επίγνωσής μας. Και το πιο κοινό συναίσθημα είναι η επιθυμία για ευχαρίστηση και η αποφυγή του πόνου.

Ένα παιδί μπορεί να στερηθεί την ευκαιρία να διαμορφώσει σχέσεις προσκόλλησης όταν εισαχθεί και ανατραφεί σε ιδρυματικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο πολλά και διαφορετικά άτομα είναι επιφορτισμένα με τη φροντίδα.

Η ανάγκη για εκπαιδευτική, επαγγελματική, ατομική ή άλλη συμβουλευτική έχει γίνει πλέον συνείδηση στους γονείς, τους παιδαγωγούς, τους εργοδότες και τους κοινωνικούς λειτουργούς.

Και ενώ είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη εμπειρία, παραμένει αόριστη και κρυμμένη – το φάντασμα στη μηχανή (Gilbert Ryle). Ένα επιφαινόμενο της πολυπλοκότητας του φυσικού εγκεφάλου. Η συνείδηση φαίνεται να αναδύεται από τη δραστηριότητα δισεκατομμυρίων νευρώνων, σαν τις φυσαλίδες που ξεσπούν στην κορυφή ενός ποτηριού σαμπάνιας.

Είναι κοινότοπο να ξεκινήσω να σας λέω, πως η εποχή της πανδημίας, έχει φέρει στο προσκήνιο αρνητικές πεποιθήσεις, βαθιά κρυμμένες. Πρωταγωνιστές στα δελτία ειδήσεων, είναι η ανησυχία και ο φόβος. Έχουμε όλοι εθιστεί στις αρνητικές ειδήσεις και η δύναμη της συνήθειας, έχει καταφέρει να λειτουργεί μέσα μας, καταστέλλοντας συναισθήματα χαράς και αισιοδοξίας.