Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής

Το -κεκτημένο- δικαίωμα του ατόμου στην εκπαίδευση και στην εργασία αποτελεί πλέον πανανθρώπινη παραδοχή όλων των σύγχρονων κοινωνιών και ειδικότερα εκείνων όσων υπάγονται στην Ε.Ε (πρώην ΕΟΚ). Παρόλα ταύτα αξίζει να αναφερθεί πως, η αποδοχή του άνωθεν στοχασμού, χρονολογικά δεν απέχει πολύ από την σύγχρονη πραγματικότητα.

Φέρνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στο προσκήνιο, τους μακραίωνους αγώνες που σημείωσε -και εξακολουθεί να σημειώνει - η ανθρωπότητα ούτως ώστε, την παρούσα στιγμή να αναφερόμαστε με οικουμενικότητα και καθολικότητα στα στοιχεία αυτά.

Τι γίνεται όμως όταν ο παράγοντας του φύλου εμφανίζεται ως διφορούμενο σημείο για την εξέλιξη ή την στασιμότητα ενός προσώπου σε ποικίλους τομείς της ζωής του; Μήπως εν τέλη αναφερόμαστε σε μια πλασματική καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν άρδην οι αναφορές που καταγράφονται για την έμφυλη ανισότητα εις βάρος του γυναικείου φύλου, με τον τομέα της εργασίας να κατέχει το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής. Το παρόν γεγονός έρχεται να επιβεβαιώσει το «φαινόμενο της γυάλινης οροφής» το οποίο στοχεύει, να περιγράψει το πλήθος των αναίτιων εμποδίων όπου μπορεί να δεχθεί μια γυναίκα κατά την επαγγελματική της ανέλιξη. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως, παρά την νομοθετική ρύθμιση του 1975 υπέρ της ισότητας των δύο φύλων, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες παρατηρείται δυαδισμός στην αγορά εργασίας.

Πιο αναλυτικά και όπως υποστηρίζεται από τον Πιόρ Μισσέλ, η εργασία κατανέμεται σε ένα νοητό εννοιολογικό δίπολο.

Από την μια πλευρά τοποθετούνται, οι υψηλόβαθμες/ ηγετικές θέσεις εργασίας με αρκετά ικανοποιητική αμοιβή και με ένα άτυπο εργασιακό «σύμφωνο» όπου ενέχει την σιγουριά της «μονιμότητας».

Από την άλλη, τάσσονται οι πιο «ευπαθείς ομάδες» (πρόσφυγες, νέοι, γυναίκες και γενικότερα άτομα μειονοτικών ομάδων) όπου λαμβάνουν χαμηλότερη μίσθωση και σαφώς ασταθή εργασιακή απασχόληση.

Το γυναικείο φύλο συγκροτεί διαχρονικά ένα από τα σημαντικότερα και αδιαμφησβήτητα κεφάλαια του εργατικού δυναμικού της χώρας μας. Κάνοντας μια πρόχειρη ιστορική ανασκόπηση στο πρόσφατο παρελθόν του ελληνισμού θα διαπιστώσουμε πως, για πολλά χρόνια και κυρίως πριν τους προ-βιομηχανικούς χρόνους, ο γυναικείος πληθυσμός αποτελούσε δηλωτικής αξίας παράμετρο στην παραγωγική διαδικασία.

Αξίζει να αναφερθεί πως, η εργασία που προσέφεραν οι ίδιες κατείχε ισότιμη αξία με εκείνη των ανδρών. Αργότερα όμως και με την έναρξη της εκβιομηχάνισης, τα κοινωνικά πρότυπα άλλαξαν. Η γυναίκα άρχισε σταδιακά να αποσύρεται από την αγορά εργασίας και να περιορίζεται εντός του σπιτιού. Ως κύρια απασχόληση της φέρεται να ήταν η φροντίδα της οικογένειας και την ανατροφή των παιδιών. Έκτοτε η οικονομική ανάπτυξη των δυτικών χωρών που επήλθε από το 1960, έφερε ξανά στο επίκεντρο το ζήτημα της γυναικείας εργασίας επιτυγχάνοντας αφενός την επαγγελματική χειραφέτηση της και αφετέρου την αποκρυστάλλωση του γυναικείου φύλου με τα «του οίκου».

Στις μέρες μας οι γυναίκες επιδιώκουν να κατακτήσουν μια θέση στην αγορά εργασίας ισάξια με έναν άνδρα. Και ενδεχομένως ως ένα βαθμό αυτό να έχει κατακτηθεί.

Το γεγονός όμως ότι το γυναικείο φύλο υποεκπροσωπείται σε υψηλόβαθμες ιεραρχικά θέσεις αξίζει να διερευνηθεί περαιτέρω ούτως ώστε να υπάρξει ουσιαστική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.

Μελέτες έχουν καταδείξει, ασάφεια συσχέτισης των αντικειμενικών εργασιακών προσόντων (π.χ κατάρτιση) με την ανάλογη βαθμίδα εργασίας του ατόμου και το βιολογικό φύλο του. Με άλλα λόγια, ένας άνδρας έχει περισσότερες πιθανότητες να αναλάβει μια θέση ευθύνης από ότι μια γυναίκα η οποία μπορεί να φέρει πολλαπλάσια εργασιακά προσόντα από τον ίδιο.

Ενώ, άνιση μπορεί να χαρακτηριστεί και η μισθολογική ζημίωση των δύο φύλων για την ίδια παρεχόμενη ποιοτικά δραστηριότητα/εργασία. Σε αυτή την έμφυλη και δυσανάλογη μεταχείριση των γυναικών, απάντηση έρχεται να δώσει για ακόμη μια φορά το φαινόμενο της γυάλινης οροφής.

Υποστηρικτές του φαινομένου αυτού φαίνεται -έστω και συγκεκαλυμένα- να εκφράζουν, ότι τα εμπόδια που τίθενται στο γυναικείο φύλο ούτως ώστε να περιορίζεται επαγγελματικά, και κατ’ επέκταση να λαμβάνει κατώτερες εργασιακές θέσεις, είναι βιολογικά επομένως και φυσικά δικαιολογημένα.

Πιο συγκεκριμένα, κατεξοχήν χαρακτηριστικό παράδειγμα απαρτίζει η μητρότητα. Ο βιολογικά δοσμένος στην γυναίκα ρόλος της κυοφορίας, φέρνει στην επιφάνεια, το ασυμβίβαστο της μητρότητας με την εργασία. Επί της ουσίας η σύγχυση αυτή απορρέει από την αδυναμία της κοινωνίας να μεριμνήσει ισότιμα για τους πολίτες της και όχι από τις εγγενή δοσμένες ικανότητες/λειτουργίες του εκάστοτε ατόμου.

Επιπρόσθετα, ειδική μνεία αξίζει να γίνει στον τομέα της πολιτικής, όπου παρά την ψήφιση μέτρων υπέρ της γυναικείας ισότητας στην αγορά εργασίας, το γυναικείο φύλο παρουσιάζεται σε εμφανώς δυσανάλογη αντιστοιχία με το ανδρικό. Η διαπίστωση αυτή όπου επιβεβαιώνεται και στατιστικά, εμφανίζεται, ως ακόμη μια παράμετρος άμβλυνσης της έμφυλης ανακατανομής εργασιακών θέσεων.

Τέλος, επιτακτική ανάγκη φαίνεται να αποτελεί η ολική πάταξη έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων ούτως ώστε αυτός ο «ουρανός» να είναι για όλους, διότι όπως αναφέρεται και από τον Ευριπίδη «Κοινός γαρ εστιν ουρανός πάσιν βροτοίς».

Βιβλιογραφία

Ανυφάντης,Δ.(2019). Η διάκριση μεταξύ των φύλων στον εργασιακό χώρο και ο ρόλος του φύλου των διευθυντικών στελεχών στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Διπλωματική εργασία. Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: ikee.lib.auth.gr/record/305808

Κουρουτσίδου,Μ. & Γκουσούκα,Μ. (2021). Όψεις φύλου και διακρίσεων. Αθήνα: εκδόσεις Γκόνη.

Μάμαλη,Χ.(2019). Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής. Πτυχιακή εργασία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: hellanicus.lib.aegean.gr/handle/11610/21335?locale-attribute=el_GR

Σανδαλή,Λ.(2001). Το θεσμικό πλαίσιο και οι πολιτικές προώθησης της ισότητας των δυο φύλων. Εργασία. Εθνική σχολή δημόσιας διοίκησης. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: ekdd.gr/ekdda/files/ergasies_esdd/12/2/339.pdf

Χλέτσος Μ. (1988). Οι γυναίκες και η αγορά εργασίας. The Greek Review of Social Research. Ανακτημένο στον διαδικτυακό χώρο: ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/view/7431

Wilem,D.(2009). Κοινωνικές διακρίσεις και οικουμενικά δικαιώματα. Διαδρομές στην κοινωνική ψυχολογία. Αθήνα: Πεδίο