Απώλεια και πένθος

Οι 5 φάσεις της διεργασίας του πένθους για τους ενήλικες σύμφωνα με το μοντέλο της Kubler-Ross είναι:

1. Άρνηση. Το άτομο αρνείται να δεχτεί ότι η απώλεια έχει συμβεί στο ίδιο.

2. Θυμός. Το άτομο θυμώνει και ρίχνει ευθύνες στον εαυτό του, σε άλλους, στα Θεία, για την δυσάρεστη αυτή κατάσταση που βρίσκεται.

3. Διαπραγμάτευση. Το άτομο προσπαθεί να διαχειριστεί αυτό που του συμβαίνει και να κάνει ένα είδος διαπραγμάτευσης π.χ. Θα γίνω καλύτερος, θα αλλάξω, αρκεί να έχω λίγο χρόνο παραπάνω..

4. Κατάθλιψη. Το άτομο δυσκολεύεται πολύ να δεχτεί παρελθούσες ή επικείμενες απώλειες. Είναι ένας τρόπος το άτομο να αντιδράσει για να περάσει την διαδικασία του πένθους με αποτελεσματικό τρόπο.

5. Αποδοχή. Το άτομο αποδέχεται την απώλεια και προσπαθεί να συνεχίσει την ζωή του με περισσότερη σοφία και επίγνωση.

Στα παιδιά η διαδικασία του πένθους περνάει συνήθως από 4 φάσεις:

1. Τα μικρά παιδιά μέχρι την ηλικία των 6 ετών κατανοούν το θάνατο ως κάτι αναστρέψιμο και όχι μόνιμο.  Δεν μπορούν να αντιληφθούν τις πραγματικές αιτίες του θανάτου και συχνά νιώθουν τύψεις ότι τα ίδια ευθύνονται για το δυσάρεστο αυτό γεγονός. Ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά κάνουν ερωτήσεις που αφορούν τους λόγους του θανάτου και σκέφτονται τις επιπτώσεις που θα έχει η απώλεια τους στη δική τους ροή και καθημερινότητα.

2. Τα παιδιά βιώνουν έντονα τον πόνο και εκφράζουν τα συναισθήματά τους.

3. Τα παιδιά κρατούν επαφή σε συμβολικό επίπεδο. Αναπολούν δηλαδή στιγμές και γεγονότα με το άτομο που πέθανε π.χ. μέσω φωτογραφιών.

4. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από στήριξη, ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους χωρίς να νιώθουν ενοχές για το άτομο που έχει πεθάνει.

Όλες αυτές οι φάσεις και τα στάδια διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Δεν σημαίνει ούτε ότι θα συμβούν με την σειρά, ούτε θα περάσουν όλοι οι άνθρωποι όλα τα στάδια. Αυτό εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία, την αυτορρύθμιση και τα βιώματα του κάθε ανθρώπου.

Στα παιδιά μεγάλη σημασία στη βίωση των συναισθημάτων και την αντιληπτικότητα της κατάστασης έχει η ηλικία. Σε κάθε ηλικιακή φάση, σύμφωνα με τον αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού υπάρχει διαφορετική γνωστική ικανότητα και συναισθηματική διαχείριση.

Πώς ο ενήλικας θα βοηθήσει το παιδί να διαχειριστεί το πένθος;

Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς κι ο ενήλικας πενθεί και χρειάζεται και ο ίδιος συναισθηματική στήριξη. Για να μπορέσει ο ενήλικας να βοηθήσει το παιδί είναι απαραίτητο πρώτα ο ίδιος να βοηθήσει τον εαυτό του.

Τα παιδιά καλό είναι προληπτικά και πριν επέλθει ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου να μάθουν για τον κύκλο της ζωής.

Αυτό μπορεί να γίνει διαβάζοντας ένα παραμύθι ή παρακολουθώντας το παιδί μια παιδική ταινία, με αντίστοιχο περιεχόμενο, να βρει ο γονιός την ευκαιρία να προσεγγίσει το παιδί και να του εξηγήσει κάποια πράγματα, ανάλογα βέβαια και την ηλικία του παιδιού.

Να καταλάβει το παιδί όσο είναι δυνατό, ότι ο θάνατος είναι κάτι μη αναστρέψιμο. Να μην φοβάται ο ενήλικας μιλώντας με το παιδί να χρησιμοποιήσει την λέξη «πέθανε» ή «θάνατος».

Βοηθητικό είναι οι γονείς να δημιουργήσουν μία ανοιχτή και ουσιαστική σχέση με τα παιδιά και να τους προσφέρουν ένα πλαίσιο ασφάλειας που να μπορούν να πενθήσουν, όταν χρειαστεί. Να προσπαθήσουν να είναι θετικό πρότυπο προς μίμηση, όσο δύσκολο κι αν είναι στους ίδιους, προκειμένου να περάσουν και τα παιδιά αποτελεσματικότερα την διεργασία της απώλειας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:
Ας μιλήσουμε για το Πένθος: Εισαγωγή στην Απώλεια - Αγγελική-Μαρία Μηλιαράκη - Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Το αναπόφευκτο βίωμα του πένθους - Νεκτάριος Κοσμάς - Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής

Παράγοντες που επηρεάζουν στην διεργασία του πένθους:

• Ποιος πέθανε
• Πώς πέθανε
• Ποια η σχέση μαζί του
• Ιδιοσυγκρασία
• Υποστηρικτικό δίκτυο
• Παράλληλες απώλειες

Μεγάλη σημασία για τον άτομο που πενθεί είναι ποιος πέθανε και τι σχέση, επαφή και ρόλο είχε στην ζωή του. Σημαντικός είναι και ο τρόπος που πέθανε, αν ήταν οδυνηρός ή ανώδυνος, ξαφνικός ή αναμενόμενος. Επίσης, σημασία έχει και η προσωπικότητα αυτού που πενθεί και ο τρόπος διαχείρισης των συναισθημάτων του.

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την διαχείριση του πένθους είναι το υποστηρικτικό δίκτυο (φίλοι, συγγενείς) καθώς επίσης αν το άτομο έχει να θρηνήσει για μία ή παραπάνω απώλειες.

Πένθος δεν είναι μόνο ο φυσικός θάνατος

Πένθος  βέβαια δεν είναι μόνο ο φυσικός θάνατος, όπως μπορεί να είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου μας προσώπου ή ενός κατοικίδιου.

Πένθος είναι κάθε τι που χάνουμε, που αλλάζει, που μας λείπει.

Πένθος είναι η απώλεια των συνηθειών που κάποτε ήταν σημαντικές.

Πένθος είναι η απώλεια της σταθερότητας.

Πένθος είναι η ξαφνική απώλεια εργασίας αλλά και η αναμενόμενη συνταξιοδότηση.

Πένθος είναι το διαζύγιο, η μετακόμιση, η φιλία που τελείωσε, το σχολείο ή το πανεπιστήμιο που ολοκληρώθηκε η φοίτηση, το παιδί που έφυγε από την οικογενειακή του εστία.

Πένθος είναι μια χρόνια ασθένεια

Πένθος είναι η αποβολή ενός μωρού.

Το πένθος υπάρχει αναπόφευκτα στη ζωή των ανθρώπων είτε αναμενόμενο είτε ξαφνικό. Είτε οδυνηρό, είτε απόρροια κάποιου ευχάριστου γεγονότος π.χ. ότι το παιδί έφυγε από το σπίτι για να πάει σε έναν άλλο τόπο να σπουδάσει.

Η έκφραση των συναισθημάτων είναι πολύ σημαντική και χρειάζεται να δίνεται χώρος στο κάθε άτομο να πενθήσει και να ανασυνταχθεί, ώστε να προχωρήσει παρακάτω.

Ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται διαφορετικό χρόνο. Καλό είναι από μικρή ηλικία να υπάρχει πληροφόρηση στα παιδιά μέσα από παραμύθια ή προσωπικά βιώματα με ειλικρίνεια και ενσυναίσθηση από τους γονείς ώστε να αποκτήσουν μεγαλώνοντας συναισθηματική ωριμότητα και να μπορούν να διαχειρίζονται και ως παιδιά και αργότερα ως ενήλικες πιο λειτουργικά την απώλεια.

Όσο δύσκολη και οδυνηρή και  να είναι η απώλεια υπάρχει στην ζωή και χρειάζεται να προσπαθεί ο καθένας να τη διαχειρίζεται, από μικρές απώλειες, μέχρι τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου με στήριξη από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον.

Βιβλιογραφία:

1. Γονείς σε κρίση. Η διαχείριση της απώλειας και της αλλαγής, Βασιλική Παππά, Εκδόσεις Οκτώ.
2. On Grief and Grieving. Finding the Meaning of Grief Through the Five Stages of Loss, Νέα Υόρκη: Scribner, Kubler-Ross