Θεραπεία μέσω Ομάδων Ψυχοεκπαίδευσης

Ο ορισμός των ψυχοεκπαιδευτικών ομάδων υιοθετήθηκε από την ένωση ειδικών ομαδικής εργασίας και αφορά έναν συγκεκριμένο τύπο ομαδικής θεραπείας.

Αυτές οι ομάδες χρησιμεύουν για την εκπαίδευση ατόμων που αντιμετωπίζουν μια πιθανή απειλή ή ένα στρεσογόνο αναπτυξιακό γεγονός της ζωής με σκοπό να διδαχτούν δεξιότητες και να χρησιμοποιούν λειτουργικούς τρόπους αντιμετώπισης απέναντι σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων.

Μέσω των ομάδων αυτών, τα άτομα που εκδηλώνουν συχνά δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές καταφέρνουν να τις μειώσουν σε μεγάλο βαθμό μέχρι ακόμη και να τις αποφύγουν. Παράλληλα παραμένουν αφοσιωμένα στο σχέδιο και στους στόχους της θεραπείας όπως και στην δέσμευση για αλλαγή της συμπεριφοράς τους.

Τα μέλη μιας ψυχοεκπαιδευτικής ομάδας συχνά μοιράζονται την ίδια (ή παρόμοια) διάγνωση. Αυτό επιτρέπει στην ομάδα να επικεντρωθεί σε ένα συγκεκριμένο σύνολο αναγκών και μοναδικών θεμάτων. 

Επειδή η αντιμετώπιση των αναγκών ψυχικής υγείας είναι ζωτικής σημασίας, συστατικό της διαδικασίας αποκατάστασης, επισημαίνεται η παροχή χώρου και χρόνου στους ανθρώπους ώστε να εξερευνηθούν και διερευνηθούν περίπλοκα, προσωπικά θέματα.

Τύποι ομαδικής θεραπείας

• Γνωστικές συμπεριφορικές ομάδες,  οι οποίες  επικεντρώνονται στην αλλαγή των μαθησιακών συμπεριφορών των ατόμων αλλάζοντας τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις τους.

• Ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες , οι οποίες επικεντρώνονται στην εκπαίδευση των μελών σχετικά με τις συμπεριφορές και τις συνέπειες τους απέναντι σε γεγονότα παρέχοντάς τους νέες στρατηγικές αντιμετώπισης. Μια ψυχοεκπαιδευτική ομάδα συχνά βασίζεται στις αρχές της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT). 

• Διαπροσωπικές ομάδες , οι οποίες επικεντρώνονται στις διαπροσωπικές σχέσεις και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, με το περιβάλλον των ατόμων.

• Ομάδες ανάπτυξης δεξιοτήτων, οι οποίες επικεντρώνονται στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων σε άτομα με ψυχικές διαταραχές ή αναπτυξιακές αναπηρίες

• Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν ασθενείς που έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν θεραπεία διατηρώντας τις νέες συμπεριφορές τους και ενισχύοντας τα νέα συστήματα πεποιθήσεων και διαδικασιών σκέψης τους. Αυτές οι ομάδες επικεντρώνονται επίσης στη διαχείριση των συμπτωμάτων της καθημερινής ζωής .

Oι 11 Θεραπευτικοί Παράγοντες του Yalom

Στο κλασικό έργο, Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας, ο Irvin Yalom εντόπισε 11 κύριους θεραπευτικούς παράγοντες στην ομαδική θεραπεία που θεωρούνται καταλύτες της θεραπευτικής σχέσης της ομάδας.

Αρχικά αναφέρθηκε στην ενστάλαξη ελπίδας , η οποία δημιουργεί ένα αίσθημα αισιοδοξίας.

Η καθολικότητα βοηθά τα μέλη της ομάδας να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι μόνοι στις παρορμήσεις, τα προβλήματα και άλλα ζητήματα που προκύπτουν.

Ένας ακόμη παράγοντας που ανέλυσε είναι η μετάδοση πληροφοριών που βοηθά στην εκπαίδευση και την ενδυνάμωση των ανθρώπων με γνώσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη ψυχολογική τους κατάσταση.

Επίσης ο αλτρουισμός, αναφέρεται ως ένας από τους βασικότερους παράγοντες, αφού επιτρέπει στα άτομα να αποκτήσουν μια έντονη αίσθηση αξίας αλληλοβοηθώντας τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.

Επιπλέον η διορθωτική ανακεφαλαίωση προβλέπει την επίλυση οικογενειακών και παιδικών γεγονότων, κάτι που κρίνεται ιδιαίτερο καίριο και σημαντικό για την εξέλιξη και αποδοχή του ίδιου του ατόμου.

Οι τεχνικές της κοινωνικοποίησης προάγουν την κοινωνική ανάπτυξη, την ανεκτικότητα, την ενσυναίσθηση και άλλες διαπροσωπικές δεξιότητες.

Μέσω της μιμητικής συμπεριφοράς τα μέλη της ομάδας μαθαίνουν να υιοθετούν τις στρατηγικές και τις προοπτικές αντιμετώπισης άλλων μελών της ομάδας.

Η διαπροσωπική μάθηση διδάσκει στους πελάτες πώς να αναπτύσσουν υποστηρικτικές διαπροσωπικές σχέσεις.

Η συνοχή της ομάδας δίνει στα μέλη την αίσθηση της αποδοχής, του «ανήκειν», της αξίας και της ασφάλειας.

Η κάθαρση απελευθερώνει καταπιεσμένα συναισθήματα και προωθεί τη θεραπεία αποκαλύπτοντας πληροφορίες στα μέλη της ομάδας.

Και τέλους μίλησε για τους υπαρξιακούς παράγοντες, που αφορούν την ύπαρξη του ανθρώπου, τον πόνο, το θάνατο, τη λύπη, τη χαρά και την ελευθερία του ατόμου.

Λειτουργία Συντονιστή στις ομάδες ψυχοεκπαίδευσης 

Οι συντονιστές βοηθούν να διασφαλιστεί η συμμετοχή όλων των μελών που εμπλέκονται στο πρόγραμμα.

Ως εκ τούτου, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση εμπιστοσύνης και ασφάλειας των ατόμων που συμμετέχουν. Επίσης οφείλουν να έχουν λάβει άρτια εκπαίδευση και να διαθέτουν επαρκή εμπειρία ως προς την επίτευξη των στόχων της ομάδας.

Συνεπώς οι δεξιότητες που θα πρέπει να διαθέτει ένας συντονιστής είναι:

• Ενδιαφέρον για τη φροντίδα των ανθρώπων εντοπίζοντας τις ανάγκες τους και παρέχοντας βοήθεια για την επίλυση των ανησυχιών τους.

• Ικανότητα επίδειξης στάσης σεβασμού και ευαισθησίας.

• Ικανότητα επιβολής οριοθέτησης μεταξύ εκείνου και των μελών της ομάδας.

• Ορισμός τόπου και χρόνου συναντήσεων όπως και χρηματικό αντίτιμο.

• Δημιουργικές προσεγγίσεις ως προς την επίλυση προβλημάτων, ικανότητα να οδηγεί και να εμπνέει άλλους.

• Να είναι σε θέση να εργάζεται και ατομικά εκτός από ομαδικά, καθώς μπορεί να προκύψουν θέματα που να χρειάζεται κάποια ατομική συμβουλευτική ή διαχείριση ενός στρεσογόνου ή επικίνδυνου γεγονότος.

• Να έχει αναλυτικές δεξιότητες όπως επίσης και καλές επικοινωνιακές και διαπροσωπικές δεξιότητες.

• Υπομονή.

• Κριτική σκέψη.

• Συναισθηματική σταθερότητα.

Κρίνεται πολύ σημαντικό ο συντονιστής να διαμορφώσει μια ομάδα με συνοχή προκειμένου να επέλθουν ορθά κλινικά αποτελέσματα. Να διαθέτει οργάνωση και να ρυθμίζει σωστά το χρόνο ανά συνεδρία ώστε να καλυφθεί όλη η θεματολογία και οι επιμέρους στόχοι που έχουν τεθεί.

Ακόμα να χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές και πρακτικές που θεωρεί ότι φέρουν επιθυμητά αποτελέσματα μετά από ανάλογη ανατροφοδότηση και να μη δεσμεύεται σε τεχνικές που βλέπει πως δε λειτουργούν στη συγκεκριμένη ομάδα .

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

Association for Specialists in Group Work. (2000). Association for Specialists in Group Work professional standards for the training of group workers. The Journal for Specialists in Group Work, 25, 327-342. doi.org/10.1080/01933920008411677 

Brown, N. W. (2018b). Psychoeducational groups: Process and practice (4th ed.). Routledge.

Yalom, I. (1995). The Theory and Practice of Group Psychotherapy (4th ed.). New York: Basic Books.

Yalom, I. D. (2006). Θεωρία και πράξη της ομαδικής θεραπείας (Ε. Ανδριτσάνου, Δ. Κακατσάκη, μτφρ.) Αθήνα: εκδόσεις Άγρα. 

Βασιλόπουλος, Φ. Σ., Κουτσοπούλου, Ι., & Ρέγκλη, Δ. (2010). Ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες για παιδιά: Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.