Απεβίωσε ο διάσημος ψυχολόγος Άλμπερτ Μπαντούρα σε ηλικία 95 ετών

Απεβίωσε ο σπουδαίος ψυχολόγος, Albert Bandura σε ηλικία 95 ετών, στις 26 Ιουλίου 2021, από καρδιακή προσβολή. Γεννημένος το 1925 στην Αλμπέρτα του Καναδά, και συγκεκριμένα στη μικρή πόλη Μουντάρ, ο Μπαντούρα ήταν το μικρότερο από τα έξι παιδιά της οικογένειας.

Άλμπερτ Μπαντούρα

O Albert Bandura θεωρείται ο κύριος εκφραστής της κοινωνικογνωστικής θεωρίας μαζί με τον Walter Mischel. Το πείραμα με την κούκλα Μπόμπο που αποτελεί τη μοντελοποιημένη μελέτη της επιθετικότητας τον έκανε ευρέως γνωστό και έδειξε ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να οδηγηθούν στην εκμάθηση συμπεριφορών μέσα από την παρατήρηση των ενηλίκων.

Σε μια έρευνα του 2002, κατέκτησε την τέταρτη θέση μεταξύ των πιο σπουδαίων ψυχολόγων του 20ου αιώνα. Στις πρώτες θέσεις προηγούνταν οι: Sigmund Freud,  B.F. Skinner και o Ελβετός ψυχολόγος Jean Piaget.

Αντιδράσεις στον θάνατο του Bandura

Λίγο μετά την ανακοίνωση του θανάτου του Μπαντούρα, πολλοί φίλοι και οπαδοί του εξέφρασαν τη θλίψη τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Η συγγραφέας Mimansa Singh Tanwar είπε: «Ο θρύλος στον τομέα της ψυχολογίας, Albert Bandura, με πρωτοποριακό έργο στην εκπαίδευση και την έρευνα, άφησε τεράστια κληρονομιά σε όλους εμάς ώστε να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε.»

Κάποιος άλλος έγραψε: «Είμαι λυπημένος που σήμερα πέθανε ο Μπαντούρα. Αναπαύσου εν ειρήνη! Εσύ και η κούκλα Bobo θα παραμείνετε στις καρδιές μας για πάντα.»

Ένας άλλος έγραψε: « RIP Albert Bandura. Ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς ψυχολόγους όλων των εποχών, γνωστός για την κοινωνικογνωστική θεωρία, την αυτο-αποτελεσματικότητα, την θεωρία κοινωνικής μάθησης, το πείραμα με την κούκλα Bobo, τον αμοιβαίο ντερτεμινισμό».

'Ενας άλλος χρήστης έγραψε στο twitter: «Το μεγαλειώδες πείραμα με την κούκλα Bobo αποτέλεσε τεράστια πηγή έμπνευσης στις σπουδές μου σε συνδυασμό με την αξιοσημείωτη κοινωνικογνωστική θεωρία και την αυτο-αποτελεσματικότητα.»

Το ξεκίνημα της καριέρας του Bandura

Θα μπορούσε να πει κανείς πως η καριέρα του Μπαντούρα στην ψυχολογία ήταν αποτέλεσμα ενός τυχαίου γεγονότος. Ξεκινώντας τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, επέλεξε ένα μάθημα ψυχολογίας απλώς και μόνο για να συμπληρώσει το πρόγραμμα σπουδών του. Η ψυχολογία, όμως, φάνηκε ότι τον κέρδισε ακαριαία. Πήρε το πτυχίο του μέσα σε μόλις τρία χρόνια, το 1949, και, λόγω της εξαιρετικής του επίδοσης στα προπτυχιακά μαθήματα, του απονεμήθηκε το βραβείο Μπόλοκαν στην Ψυχολογία.

Το 1949 ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και συνέχισε την εκπαίδευσή του στο πανεπιστήμιο της Αϊόβα, ολοκληρώνοντας εκεί τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές του. Το 1952 παντρεύτηκε την Βιρτζίνια Βαρνς και απέκτησαν δύο κόρες. Το 1956 έλαβε την αμερικανική υπηκοότητα.

Η συμβολή του Μπαντούρα στην ψυχολογία

Οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες του Μπαντούρα αφορούσαν το ανθρώπινο κίνητρο, τη δράση και τη σκέψη. Η μελέτη που πραγματοποίησε σε συνεργασία με τον Ρίτσαρντ Ουόλτερς για την εξερεύνηση της κοινωνικής επιθετικότητας, τόνισε την επίδραση των συμπεριφορών μοντελοποίησης και άνοιξε το δρόμο για την έρευνα στον τομέα της μάθησης μέσω της παρατήρησης.

Στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η παιδική επιθετικότητα αναπτύσσεται όταν αυτή εκδηλώνεται ως πρότυπο από τους ενήλικες, ο Μπαντούρα πραγματοποίησε το πολύ γνωστό πείραμά του με την κούκλα Μπόμπο.

Κατά τη διάρκεια του πειράματος, παιδιά παρακολουθούσαν ενήλικες να συμπεριφέρονται βίαια σε μία κούκλα. Ωστόσο, εάν ο ενήλικας υφίστατο κάποιο είδος τιμωρίας για τη βίαιη συμπεριφορά του απέναντι στην κούκλα, τα παιδιά παρουσίαζαν μικρότερες πιθανότητες να χτυπήσουν την κούκλα.

Το συγκεκριμένο πείραμα μνημονεύεται συχνά από όσους τάσσονται κατά της βίας που προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο έχει συχνά επικριθεί για ηθικούς λόγους διότι θεωρείται ότι εξέθεσε παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά.

Μέσα από τη μελέτη της έμμεσης μάθησης, και χωρίς να αμφισβητεί την αξία του μηχανισμού της μάθησης μέσω των ενισχύσεων, οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να μάθουν και μέσα από την απλή παρατήρηση του κοινωνικού περιβάλλοντος, μιμούμενα συχνά τις συμπεριφορές των άλλων. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως η θεωρία της κοινωνικής μάθησης. Ωστόσο, η μάθηση μέσω προτύπων δεν αποτελεί μία αυτοματοποιημένη διαδικασία μιμητικής αναπαραγωγής, αλλά πρόκειται για μία δημιουργική και αφαιρετική πορεία κατά την οποία το άτομο, αξιοποιώντας τις παρατηρήσεις των κοινωνικών προτύπων, καλείται να επιλέξει δικούς του προσανατολισμούς και ερμηνείες.

Ο Μπαντούρα ανέπτυξε, τη θεωρία της αυτό-αποτελεσματικότητας.

Η αυτό-αποτελεσματικότητα ή αυτεπάρκεια είναι η υποκειμενική κρίση του ατόμου για την ικανότητά του να ακολουθήσει συγκεκριμένες ενέργειες, καθώς και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών αυτών.

Διαπίστωσε, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι που πίστευαν ότι μπορούσαν, για παράδειγμα, να ξεπεράσουν τις φοβίες τους, είχαν περισσότερες πιθανότητες να το κατορθώσουν. Η έννοια της αυτό-αποτελεσματικότητας έχει, επίσης, διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εκπαιδευτική ψυχολογία. Οι μαθητές που πιστεύουν ότι μπορούν να κατανοήσουν πλήρως μία έννοια εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχουν το στόχο αυτό.

Επαγγελματική διαδρομή του Μπαντούρα και βραβεύσεις

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αϊόβα, μαθήτευσε πλάι στον Κένεθ Σπενς, ενώ, παράλληλα, επηρεάστηκε και από τον προκάτοχό του, Κλαρκ Χαλ. Άρχισε να πειραματίζεται με τις εικόνες, την αμοιβαία αιτιοκρατία και την αναπαράσταση. Αφοσιώθηκε, μάλιστα, στην ανάπτυξη μιας σειράς θεωρητικών και αναλυτικών ικανοτήτων, προσφέροντας στους ψυχολόγους μία νέα προσέγγιση στην αξιολόγηση της ψυχικής διεργασίας, πέρα από το παραδοσιακό μοντέλο ψυχανάλυσης.

Για σύντομο χρονικό διάστημα εργάστηκε ως εκπαιδευόμενος γιατρός στο Κέντρο Συμβουλευτικής της Ουιτσίτα του Κάνσας και το 1953 ξεκίνησε να διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, όπου και παρέμεινε έως το τέλος, κατέχοντας τη θέση του ομότιμου καθηγητή. Έχει κερδίσει πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων και το βραβείο Grawemeyer στην Ψυχολογία το 2008.

Στον Albert Bandura έχουν απονεμηθεί πάνω από 16 βραβεία και τιμητικές διακρίσεις από πολλά πανεπιστήμια μεταξύ των οποίων:

• University of British Columbia
• University of Ottawa
• Alfred University
• University of Rome,
• University of Lethbridge
• University of Salamanca in Spain
• Indiana University
• University of New Brunswick
• Penn State University
• Leiden University
• Freie Universität Berlin

Aποφθέγματα του Bandura

1. Η ψυχολογία δεν μπορεί να πει στους ανθρώπους πώς θα έπρεπε να ζήσουν τη ζωή τους. Μπορεί, ωστόσο, να τους παρέχει τα μέσα για την πραγματοποίηση προσωπικών και κοινωνικών αλλαγών.

2. Οι πεποιθήσεις των ανθρώπων για τις ικανότητές τους έχουν βαθιά επίδραση σε αυτές τις ικανότητες.

3. Το ανθρώπινο μυαλό είναι δημιουργικό, προληπτικό και στοχαστικό - όχι μόνο αντιδραστικό.

4. Για να πετύχουν, οι άνθρωποι χρειάζονται μια αίσθηση αυτο-αποτελεσματικότητας, να παλέψουν μαζί με την ανθεκτικότητα για να αντιμετωπίσουν τα αναπόφευκτα εμπόδια και τις ανισότητες της ζωής.

5. Η επιτυχία και η αποτυχία είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοπροσδιορισμένες από την άποψη των προσωπικών προτύπων.

6. Το να αποκτήσεις μια διορατικότητα των λανθάνοντων κινήτρων κάποιου, φαίνεται, να είναι περισσότερο μια μετατροπή πεποιθήσεων παρά μια διαδικασία αυτοανακάλυψης.

7. Έχουμε επενδύσει περισσότερο στις θεωρίες της αποτυχίας από ότι στις θεωρίες της επιτυχίας.

8. Τα άτομα με υψηλή βεβαιότητα στις ικανότητές τους προσεγγίζουν δύσκολα καθήκοντα ως προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν και όχι ως απειλές που πρέπει να αποφευχθούν.

9. Η μάθηση είναι αμφίδρομη. Μαθαίνουμε από το περιβάλλον και το περιβάλλον μαθαίνει και τροποποιείται χάρη στις ενέργειές μας.

10. Η αυτοπεποίθηση δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την επιτυχία, αλλά η δυσπιστία προς τον εαυτό γεννά την αποτυχία!