Πως το διαδικτυακό τραύμα σχετίζεται με τους κινδύνους του διαδικτύου: revenge porn, phishing, cyberbullying

Το διαδίκτυο και οι ανέσεις του έχουν εισβάλλει στις ζωές όλων μας. Σύμφωνα με έρευνες που έχει πραγματοποιήσει η ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή) το 85,5% των νοικοκυριών έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία τους.

Μάλιστα, σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι από την δεκαετία 2009 έως το 2018 παρατηρείται αύξηση κατά 100,8% στην πρόσβαση στο διαδίκτυο από την κατοικία.

Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της χρήσης του έχει διαδραματίσει και η καραντίνα, εξαιτίας του COVID-19, κατά τη διάρκεια της οποίας, πολλοί ήταν αυτοί που άρχισαν να εργάζονται από την οικεία τους, ή που διέκοψαν για ένα διάστημα να εργάζονται και έτσι αφιέρωναν παραπάνω ώρες στο κινητό ή στον υπολογιστή τους.

Ήταν μία διέξοδος επικοινωνίας και δικτύωσης, πηγή πληροφοριών και διασκέδασης, αλλά και ένα μέσο ενημέρωσης.

Ποιους κινδύνους κρύβει όμως το διαδίκτυο;

Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας στην Ελλάδα (CSIi), το διαδίκτυο ελλοχεύει πληθώρα κινδύνων και ο κάθε χρήστης μπορεί να είναι ευάλωτος προς αυτούς.

Συγκεκριμένα, η πιο συχνή «απειλή» του διαδικτύου, είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying), ο οποίος μπορεί να πάρει τη μορφή απειλητικών μηνυμάτων μέσω των social media (Facebook, Instagram, Tik Tok, What’s up κλπ.), ή αποστολή φωτογραφικού υλικού του ατόμου σε τρίτους, διαδικτυακή παρακολούθηση, είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου.

Αφορά, σε γενικές γραμμές, στον εκφοβισμό, στην απειλή, στην ταπείνωση, ακόμα και στην παρενόχληση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων που δέχονται μέσω της χρήσης του διαδικτύου (cyber-harassment ή cyber-stalking).

Ένας ακόμη εξίσου σημαντικός κίνδυνος του διαδικτύου είναι η κοινοποίηση πορνογραφικού υλικού, με σκοπό την εκδίκηση (revenge porn). Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε όλο και περισσότερα περιστατικά revenge porn, με θύματα να είναι περισσότερο γυναίκες.

Τι είναι το revenge porn;

Revenge porn, λοιπόν, είναι η αναπαραγωγή και δημοσίευση άσεμνου φωτογραφικού υλικού ή και βίντεο, χωρίς τη γνώση και τη συγκατάθεση της συντρόφου, με σκοπό την εκδίκηση. Οι αναφερόμενες περιπτώσεις εκδίκησης μέσω εικόνων και βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου έκαναν την εμφάνισή τους μετά το 2015.

Τρίτος και πιο πρόσφατος κίνδυνος αποτελεί το phishing.

Ο όρος αυτός προέρχεται από την ομόηχη λέξη fishing (=αλιεία) και υποδεικνύει μία σχέση «θύτη και θύματος», δηλαδή «δολώματος και αλίευσης». Ο δράστης προσπαθεί να «ψαρέψει» με κάθε τρόπο προσωπικά δεδομένα από το θύμα, όπως κωδικούς πρόσβασης, αριθμούς καρτών κλπ., με σκοπό την υποκλοπή.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω των emails, και συγκεκριμένα μέσω διάφορων αρχείων ή links (συνδέσμων), που οδηγούν σε ψεύτικες ιστοσελίδες και όχι αυτές που νομίζετε ότι θα προηγηθείτε. Φροντίζουν τα emails να έχουν κάποιο λογότυπο, το οποίο μοιάζει με αυτό των πραγματικών ιστοσελίδων, για να γίνει πιο πειστικό και συνεπώς, να συμπληρώσετε κωδικούς εισόδου για διάφορους ηλεκτρονικούς λογαριασμούς σας.

Για παράδειγμα, με τους κωδικούς των καρτών πληρωμής μπορούν άμεσα να πραγματοποιήσουν ηλεκτρονικές συναλλαγές χωρίς τη συγκατάθεσή σας, όπως αναφέρει το Διεθνές Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας στην Ελλάδα (CSIi). Ένας επιπλέον τρόπος phishing που ανθίζει σήμερα είναι μέσω των εφαρμογών του Facebook και του Messenger μέσω συνδέσμων, οι οποίοι στοχεύουν στην παραπλάνηση. Πολλοί χρήστες τους διαδικτύου έχουν εξαπατηθεί και χάσει πολλά χρήματα, εξαιτίας λάθος ενεργειών.

Τι επιπτώσεις έχουν τα παραπάνω στην ψυχική υγεία;

Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η βίωση μίας τέτοιας τραυματικής εμπειρίας, μπορεί να επιφέρει πολλές ψυχικές και σωματικές βλάβες στα θύματα και τις οικογένειες τους, αλλά ακόμα και στου θύτη.

• Η αυτό-εκτίμηση του ατόμου, που έχει υποστεί τέτοια γεγονότα πλήττεται, σε σημείο αυτό-ενοχής.

• Το άτομο, πολλές φορές αρχίζει να αναπαράγει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του και τους άλλους επηρεάζοντας την καθημερινότητα και τη λειτουργικότητα του.

• Δεν μπορεί να εμπιστευτεί εύκολα και γίνεται καχύποπτο προς τους άλλους ανθρώπους. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να εμφανίσουν αστάθεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, συνοδευόμενη από την κοινωνική απομόνωση και αισθήματα μοναξιάς.

• Ακόμη, αίσθημα ταπείνωσης, εξευτελισμό, γελιοποίηση, ντροπή, φόβος περιθωριοποίησης είναι λίγα από τα συναισθήματα που μπορεί να βιώνει ένα θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, εκδικητικής πορνογραφίας ή απάτης.

• Μερικές ακόμη συνέπειες της έκθεσης είναι αισθήματα ανικανότητας, απογοήτευσης, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κατάθλιψη, άγχος και συχνά αυτοτραυματισμούς και αυτοκτονία.

Μεγάλο ποσοστό των θυμάτων εμφανίζουν το λεγόμενο τραύμα. Το τραύμα αποτελεί μια εμπειρία καθηλωτική για το άτομο, σε συναισθηματικό, σωματικό, γνωστικό και συμπεριφοριστικό επίπεδο.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA), το τραύμα ορίζεται ως ένα γεγονός κατά το οποίο «…το άτομο βίωσε, έγινε μάρτυρας ή αντιμετώπισε ένα γεγονός ή γεγονότα που αποτέλεσαν κίνδυνο ή απειλή για τη ζωή του ή το σοβαρό τραυματισμό του, ή μια απειλή για τη σωματική ακεραιότητα του ίδιου ή των άλλων…».

Τι είναι όμως το διαδικτυακό τραύμα (cyber trauma);

Το είδος του τραύματος που σχετίζεται με τραυματικές εμπειρίες στο διαδίκτυο ονομάζεται τραύμα στον κυβερνοχώρο ή αλλιώς διαδικτυακό τραύμα. Το διαδικτυακό τραύμα (cyber trauma) αναφέρεται ως το τραύμα που βιώνει κάποιος μέσω διαδικτυακού εκφοβισμού, απάτης, πορνογραφικής εκδίκησης μέσω του διαδικτύου κλπ.

Στην Ελλάδα αν και γίνονται προσπάθειες από διάφορους φορείς να αντιμετωπίσουν αυτό το συγκεκριμένο είδος τραύματος, η νομοθεσία πολλές φορές δεν τους το επιτρέπει.

Από την άλλη, τα θύματα ντρέπονται, φοβούνται ή δεν τους έχει δοθεί ποτέ το βήμα και η ευκαιρία να μιλήσουν.

Χρειάζεται, λοιπόν, πλήρης ενημέρωση των χρηστών όλων των ηλικιών όσον αφορά τους κινδύνους που ελλοχεύονται στο διαδίκτυο και η αποβολή του φόβου της έκφρασης τέτοιων εμπειριών. 

Πηγές:

1. csii.gr/8-kindynoi-sta-mesa-koinonikis-diktyos/
2. cyberalert.cy/tips/asfaleia-sto-diadiktuo/to-fainomeno-revenge-porn-ti-einai-kai-pws-antimetwpizetai/