NLP: Πόση πια φασαρία να αντέξουμε με τα τρία αυτά γράμματα;

NLP: τρία γράμματα για τα οποία γίνεται όλο και περισσότερη φασαρία. Χωρούν παντού: Σε sites, δίπλα σε επαγγελματικούς τίτλους, σε σελίδες social media. Τείνουν, επίσης, να κοσμούν και ονόματα ανθρώπων.

Ανάμεσά τους, ευαγγελιζόμενοι τι μπορούν να κάνουν μ' αυτά ή με κάποιες άλλες προσμίξεις, καυχόμενοι για τις ικανότητές τους να αλλάξουν τον κόσμο με αυτά, για τις ικανότητές τους να γνωρίζουν με αυτά και να κρίνουν τι μπορεί να συμβαίνει και τι μπορεί να σημαίνει.

Νευρογλωσικός Προγραμματισμός

Και η λίστα θα μπορούσε να επιμηκυνθεί. Από όταν επέστρεψα στην Ελλάδα ακόμη, το 1998, άκουγα, φράσεις του τύπου «έλα να σου δείξω τα μυστικά του NLP» για να κανείς το ένα, το άλλο, παππάδες. Κάποιοι μιλούσαν για μυστικά που τα ξέρουν αυτοί και κάποιοι άλλοι όχι. Αυτό, μαζί με άλλα, πολλά, αποτέλεσε το έναυσμα να ξεκινήσω να γράφω το πρώτο μου βιβλίο - NLP - η απομυθοποίηση.

Η ενασχόληση με την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις λειτουργίες του μυαλού είναι ένα θέμα επίκαιρο από την αρχαιότητα.

Στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης παρουσιάζεται ένα χαρακτηριστικό έκθεμα, με κεφαλή δυσανάλογα επιμηκυμένη σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα. Η αρχαία φιλοσοφία, οι μύθοι, η τέχνη απέδιδαν με τη δική τους αλληγορική γλώσσα πληροφορίες για τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Στις μέρες μας οι νευροεπιστήμες, η ανθρωπολογία, η σύγχρονη ιατρική χτίζουν γέφυρες με γλώσσα αποτελούμενη από πειράματα και νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις.

Tο διακύβευμα: Το μυαλό μας είναι ένα καταπληκτικός μηχανισμός μεταφοράς κι επεξεργασίας πληροφορίας.

Ερευνητικά πορίσματα του τμήματος μοριακής βιολογίας του γερμανικού Ινστιτούτου Max Planck έδειξαν ότι μια γονιδιακή μετάλλαξη οδήγησε στην ανάπτυξη του νεοφλοιού, της περιοχής του εγκεφάλου που σηματοδότησε την εξέλιξή μας κι ενδυνάμωσε τη δημιουργικότητά μας, ώστε να είμαστε σε θέση να εντοπίζουμε δυνατότητες και να βρίσκουμε λύσεις.

Το αποτέλεσμα: Ο ανθρώπινος φακός στράφηκε στην ανάπτυξη του νου, σε αντιδιαστολή με το υπόλοιπο έμβιο βασίλειο, όπου η μυϊκή δύναμη ήταν ο κανόνας στην επιβίωση.

Οργασμός δημιουργικότητας!

Τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει ένα κομμάτι ξύλο; Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, για να φτάνει κάποιος κάτι που δεν φτάνει με το χέρι του ή για να στηριχτεί; Ένα αντικείμενο αποκτά επιπλέον χαρακτηριστικά και σημασίες.

Η κάθε σκέψη χαρτογραφείται με αυλάκια μεταφοράς πληροφορίας στο νευροδίκτυο και με γέφυρες σύνδεσης πραγμάτων και απόδοσης νοημάτων. Κι όπως οι σχηματισμοί και οι συνδέσεις πληθαίνουν, το μυαλό εξελίσσεται και διευρύνεται με χιλιόμετρα νευρο – καλωδίωσης. Η ανάπτυξη του εγκεφάλου οδηγεί στα ανθρώπινα επιτεύγματα. Ο άνθρωπος περνά από τη φωτιά στον ηλεκτρισμό, σε προηγμένα τεχνολογικά επιτεύγματα, σε επιστημονικά ευρήματα.

To κομμάτι του πάζλ που έλειπε...

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο, Καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Σάντα Κρουζ, Gregory Bateson, «Σοφία είναι η νοημοσύνη του συστήματος στο σύνολό του». Η ανάπτυξη του λόγου και της κριτικής σκέψης, οι γνώσεις μας και τα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου έδωσαν ώθηση για τη μελέτη του κομματιού που έλειπε από το παζλ: Πώς λειτουργεί το μυαλό του ανθρώπου, όταν παράγει αυτά τα διακριτά επιτεύγματα.

Στις λέξεις «πώς» και «περιέργεια να μάθω» στήθηκε το σύστημα του Νευρο Γλωσσικού Προγραμματισμού (Νeuro Linguistic Programming – NLP). Με τον συγκερασμό των νευροεπιστημών, της γλωσσολογίας, των μαθηματικών, της ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας, έριξε το φώς στο μυαλό κι εστίασε στον τρόπο σκέψης (mindset).

Πώς σκέφτονται οι άνθρωποι που διακρίνονται για την αποτελεσματικότητα τους;

Πώς σκέφτονται και μπαίνουν σε περιπέτειες;

Πώς παραμένουν απτόητοι ή τέρατα ψυχραιμίας;

Πώς κάποιοι άλλοι «πετυχαίνουν» στο να κάνουν τα ίδια λάθη;

Ποια είναι η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά και πώς την εντοπίζω; Κι όταν την εντοπίσω, πώς μπορώ να την επεξεργαστώ;

Η επεξεργασία αυτών των λεπτομερειών στον τρόπο που σκέφτονταν και στον τρόπο που ενεργούσαν οι άνθρωποι και διακρίνονταν για την αποτελεσματικότητά τους οδήγησε, πρώτον, στη σύνθεση τεχνικών που ονομάστηκε σύστημα NLP, με στόχο να μεταδοθούν αυτά τα στοιχεία.

Ένα δεύτερο σημείο στο οποίο οδήγησε είναι η μεθοδολογία αυτή καθ' αυτή, με την οποία μπορούμε να μελετούμε και να αποτυπώνουμε τα βήματα που ακολουθεί το μυαλό ενός ανθρώπου, όταν παράγει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Τι εννοώ εδώ...

Μια συμπεριφορά εμπεριέχει έναν αλγόριθμο, ή, ακόμη πιο απλά, μια συνταγή, που αποκαλύπτει το πώς παράγεται το αποτέλεσμα. Βέβαια, αυτό το αποτέλεσμα άλλες φορές βολεύει κι άλλες δεν βολεύει τον ενδιαφερόμενο.

Με άλλα λόγια, όταν μιλάμε για διακριτή αποτελεσματικότητα δεν αναφερόμαστε μόνο στην περίπτωση που κάποιος πετυχαίνει, αλλά και στην περίπτωση που κάποιος πετυχαίνει να αποτυγχάνει.

Και τα δύο αποτελέσματα κουβαλούν έναν αλγόριθμο επιτυχούς έκβασής τους. Ποια είναι τα δομικά υλικά που κτίζουν το ένα ή το άλλο αποτέλεσμα; Πώς κάποιος πετυχαίνει και πώς κάποιος άλλος πετυχαίνει να αποτυγχάνει;

Έτσι, ο κάθε άνθρωπος ο οποίος χρησιμοποιεί το μυαλό του για να κάνει κάτι αποτελεί πεδίο μελέτης του τρόπου σκέψης του. Ο φακός εστιάζει στο να καταλάβουμε πώς λειτουργεί κάτι και όχι στο αν είναι σωστό ή λάθος, όπως πολλές φορές το εννοούμε μέσα από μια κοινωνική οπτική ή υπό το πρίσμα να του αποδώσουμε έναν χαρακτηρισμό ή μια ταμπέλα.

Το σημαντικό στοιχείο στο σύστημα NLP είναι η δυνατότητα να χαρτογραφήσουμε και να κατανοήσουμε σε βάθος τον κάθε ξεχώριστο αλγόριθμο που παράγει το μοναδικό τρόπο σκέψης και τις μοναδικές ενέργειες ενός ανθρώπου.

Tο NLP είναι τόσο παλιό και καθημερινό όσο και ο άνθρωπος πάνω στη γη

Tο σύστημα NLP προήλθε μελετώντας ανθρώπους στην καθημερινότητά τους, στους διαφόρους ρόλους και καπέλα που εναλλάσσουν ανάμεσα στην επαγγελματική, την κοινωνική, την προσωπική ζωή τους.

Τι έκαναν διαφορετικά που έφερνε αποτελέσματα που εξυπηρετούσαν;

Όλοι μας κάνουμε πολύ ωραία πράγματα και δεν το καταλαβαίνουμε. Όπως, επίσης, μπορεί να καταφέρνουμε να λειτουργούμε αποτελεσματικά σε ένα πλαίσιο ή ρόλο της ζωής μας, ενώ σε κάποιον άλλο όχι. Για παράδειγμα, πόσες φορές έχετε αναρωτηθεί πώς ένα άτομο έκανε αυτό ή είπε εκείνο; Απορούμε, γιατί μας έχει συνηθίσει σε κάτι άλλο σ' ένα άλλο πλαίσιο. Ή, λέμε, «στο σπίτι κέρβερος, στο γραφείο αρνάκι», ή και ανάποδα.

Παρακολουθούσα ανθρώπους στην καθημερινότητα τους τι ωραία πράγματα έκαναν που δεν το καταλάβαιναν. Παράλληλα, ψάχνοντας, έπεσα στην εργασία του Στέλιου Μαγιόπουλου για τις ιστορίες του Νασρετίν Χότζα. Τον παππούλη το σοφό που είχε την κατάλληλη κουβέντα την κατάλληλη στιγμή, οι συγχωριανοί τον λάτρευαν, οι προεστοί όμως του χωριού όχι, γιατί όλοι πήγαιναν για συμβουλή στον Χότζα.

Μια από τις ιστορίες του ήταν αυτή που πήρε τους φίλους του να πάνε εκδρομή...

Ο Χότζας με τους φίλους του πήγαν κάποτε σε μια λίμνη για να περάσουν τη μέρα τους. Είχαν πάρει μαζί τους και φαγητά. Μετά το τσιμπούσι σηκώθηκαν να πλύνουν τα χέρια τους στο νερό της λίμνης. Καθώς ήταν σκυμμένοι, ένας από την παρέα γλίστρησε και έπεσε μέσα. Ακολούθησε πανζουρλισμός. Τα νερά ήταν βαθιά.

Ο καθένας άπλωνε το χέρι του για να πιάσει και να γλιτώσει το φίλο. Ομως αυτός δεν έδινε το χέρι του για να τον σώσουν. Μόλις το αντιλήφθηκε ο Χότζας, παραμέρισε τους υπολοίπους, άπλωσε τα χέρια του, έδωσε οδηγίες και ο παρ’ ολίγο πνιγμένος άπλωσε το δικό του χέρι, έπιασε το χέρι του Χότζα και έτσι τον τράβηξε έξω από το νερό.

Οι φίλοι απόρησαν: «Το ίδιο κάναμε Χότζα. Τι έγινε και ανταποκρίθηκε σ' εσένα; Πώς έγινε και μονάχα σε σένα άπλωσε το χέρι του;» 

Ο Xότζας χαμογέλασε. «Δεν κάναμε το ίδιο. Τον ξέρω χρόνια. Είναι άνθρωπος του να «πάρω». Εσείς τόση ώρα του λέγατε «δώσε το χέρι σου». Εγώ του είπα «πάρε το χέρι μου!».'

Σαν αυτή την ερώτηση που έκαναν οι φίλοι του Χότζα στον Χότζα, έκαναν το 1970 σ' ένα πρωτοποριακό, καινούριο πανεπιστήμιο, το University of California Santa Cruz, UCSC, μια διεπιστημονική ομάδα από τους Richard Bandler, John Grinder, Frank Pucelik, Judith Delozier, Gregory Bateson, Robert Dilts, Steven Gilligan, Steve Andreas.

Δηλαδή, πώς κάποιοι, παρ’ όλες τις φιλότιμες προσπάθειές τους, δεν καταφέρουν τελικά να πετύχουν τα αποτελέσματα που θέλουν; Όπως, επίσης, και για ποιο λόγο πολλές φορές διαπιστώνουμε πανέξυπνα και μορφωμένα άτομα να κάνουν άτοπα πράγματα; Πώς σκέφτονται διαφορετικά και φέρνουν τα αποτελέσματα που θέλουν, ή μπορούν να στέκονται στο ύψος των περιστάσεων εν μέσω αλλαγών και δυσκολιών;

Η μελέτη των ανθρώπων και της διαφοράς στο βαθμό αποτελεσματικότητάς τους σε διάφορα πλαίσια και ρόλους της καθημερινότητας αναδεικνύει τη στενή σχέση των αποτελεσμάτων και των ενεργειών τους με λεπτομέρειες στον τρόπο που σκέφτονται κι επεξεργάζονται τις πληροφορίες μέσα τους (mindset), ο οποίος προδιαγράφει τη ματιά τους και τη στάση τους απέναντι σε καταστάσεις.

Το σύστημα NLP παραμένει επίκαιρο εδώ και 50 χρόνια, καθώς εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες προσεγγίσεις. Αυτό οφείλεται στη θεμελιώδη αρχή του, που είναι η μελέτη της διακριτής αποτελεσματικότητας (modelling). Όπου υπάρχει αποτελεσματικότητα, τη μελετά, προκειμένου να εκμαιεύσει λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά και να σχεδιάσει τρόπους μεταφοράς αυτής της γνώσης.

Αυτό οδήγησε στη σύνθεση καινοτόμων προσεγγίσεων εκπαίδευσης σε νέους τρόπους σκέψης (mindset education), που στοχεύουν στο να:

• σχεδιάσουμε τα επόμενα μελλοντικά βήματα
• φέρουμε εις πέρας νέους ρόλους
• γνωρίζουμε πώς να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά σε προκλήσεις
• διαχειριστούμε ευέλικτα μεταβατικές περιόδους, περιβάλλον αβεβαιότητας, αλλαγών
• γνωρίζουμε πώς να αντιμετωπίζουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις

Η λίστα των πλαισίων δράσης συμπεριλαμβάνει:

• επαγγελματικό στίβο
• κοινωνικές σχέσεις
• εξέλιξη προσωπικών επιδιώξεων
• σχολείο και πουδές

Το σύστημα NLP δεν είναι επάγγελμα

Η ομάδα των δημιουργών του συστήματος NLP ανέπτυξαν τις τεχνικές χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία της αποτύπωσης προτύπων (modeling). Παρατήρησαν, δηλαδή, και αποκωδικοποίησαν τη συμπεριφορά ανθρώπων με βάση την αποτελεσματικότητα στη δουλειά τους.

Οι πρώτοι τους οποίους παρατήρησαν ήταν διάσημοι ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι είχαν να επιδείξουν εξαιρετικά στοιχεία στην προσέγγιση, στη δημιουργία αποδοχής από τους πελάτες τους, στην παρατήρηση και τη διάθεση για ευελιξία, χαρακτηριστικά τα οποία οδηγούσαν στο να τους πείθουν να θέλουν να κάνουν αλλαγές με πολύ καλά αποτελέσματα.

Στη συνέχεια, ακολούθησε η μελέτη συμπεριφορών αποτελεσματικών ανθρώπων σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους όπως επικοινωνιολόγοι, νομικοί, εκπαιδευτικοί, επιχειρηματίες. Η γενική διαπίστωση ήταν ότι όλα αυτά τα άτομα (πρότυπα /μοντέλα) συγκέντρωναν κοινά χαρακτηριστικά και διέθεταν τεχνικές και μεθοδολογίες προσέγγισης θεμάτων και καταστάσεων οι οποίες έχουν ευρεία αποδοχή και εφαρμογή στη σφαίρα της επικοινωνίας και της επαφής με την ανθρώπινη συμπεριφορά.
 
Τα τελευταία χρόνια, ένα κύριο μέλημά μας είναι ο συνδυασμός των διαφόρων επιστημονικών πεδίων με το σύστημα NLP. Ετσι, εκπαιδεύονται επαγγελματίες όπως ψυχολόγοι, επαγγελματίες υγείας, σύμβουλοι, νομικοί, στελέχη, εκπαιδευτικοί και το συνδυάζουν με το αντικείμενο εξειδίκευσής τους και το συνυφαίνουν στην πλατφόρμα των προσεγγίσεων τους.

Ο καθένας, ανάλογα με τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται, μπορεί να εφαρμόσει και να εξειδικεύσει τις τεχνικές του, ώστε να έχει καλύτερα αποτελέσματα σε συνάρτηση το αντίστοιχο ακαδημαϊκό υπόβαθρο και να διαθέτει τα απαραίτητα διαπιστευτήρια πρώτα.

Το να μελετήσει και να εξειδικευτεί κάποιος στις εφαρμογές του NLP δεν τον καθιστά ψυχολόγο, γιατρό, marketeer, εκπαιδευτικό, εγκληματολόγο, profiler κ.ο.κ.

Ένας ψυχολόγος, όμως, μπορεί να εκπαιδευτεί και να εφαρμόσει άμεσα τις τεχνικές του NLP με τους πελάτες του. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τις τεχνικές NLP προκειμένου να βοηθήσει τους μαθητές του να εξασκήσουν την αντιληπτικότητα τους, την ευελιξία της σκέψης τους.

Ένας πωλητής μπορεί να επιλέγει από το ρεπερτόριo των τεχνικών του το NLP, για να έχει καλύτερα αποτελέσματα στην προσέγγιση και την εξυπηρέτηση των πελατών του. Κάποιος που ασχολείται με τον αθλητισμό μπορεί να βελτιώσει τις τεχνικές του, συνδυάζοντάς τες με το σύστημα NLP. Φυσικά, στο πλαίσιο της προσωπικής εξέλιξης, ο καθένας μας μπορεί να υιοθετήσει τις προσεγγίσεις του και ν' αλλάξει τα δεδομένα στον τρόπο που σκέφτεται και ενεργεί στους διάφορους ρόλους στη ζωή του.