Σύνδρομο Pica

Ένα νεογέννητο από τους πρώτους κιόλας τρεις μήνες ζωής του αρχίζει να τοποθετεί μη βρώσιμα αντικείμενα στο στόμα του. Αυτό αποτελεί σημαντικό αναπτυξιακό ορόσημο στην ζωή ενός παιδιού καθώς, αν μη τι άλλο δηλώνει την πρόθεση του να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του.

Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η συμπεριφορά συναντάται στην μετέπειτα ζωή ενός ατόμου; Ποια τα ακριβή αίτια και πως αντιμετωπίζεται;

Λόγος γίνεται για το «σύνδρομο Pica», γνωστό στην ελληνική γλώσσα με την ονομασία «αλλοτριοφαγία». Πιο συγκεκριμένα, εντάσσεται στο ευρύ φάσμα των διατροφικών διαταραχών και αποτυπώνει την συστηματική και επίμονη προσπάθεια του εκάστοτε ατόμου να καταναλώσει μη βρώσιμα  -συνεπώς και μη διατροφικά θρεπτικά- αντικείμενα.

Σημαντική προϋπόθεση για την διάγνωση της αναφερόμενης διαταραχής αποτελεί η ύπαρξη των συμπτωμάτων αυτών πάνω από ένα μήνα. Ως διαταραχή δεν είναι φύλο-συσχετιζόμενη ενώ, μπορεί να εμφανιστεί ανεξαρτήτως ηλικίας τόσο στον ανθρώπινο όσο και στο ζωικό είδος.

Ομάδες υψηλής επικινδυνότητας αποτελούν τα άτομα εκείνα που εμφανίζουν διατροφή χαμηλή σε μέταλλα, σίδηρο και βιταμίνες, ψυχικές ή αναπτυξιακές διαταραχές καθώς και οι εγκυμονούσες. 

Η λέξη «Pica» ετυμολογικά βασίζεται στα αρχαία λατινικά και περιγράφει το γνωστό πτηνό καρακάξα. Ο παραλληλισμός αυτός οφείλεται στην ιδιαίτερη διατροφή που το ίδιο χαρακτηρίζει.

Η βρώση μη εδώδιμων ουσιών αξίζει να αναφερθεί πως, κάνει την εμφάνιση της ήδη από την αρχαιότητα ως πρακτική. Πιο αναλυτικά, το 500 π.Χ. οι Λήμνιοι συνήθιζαν να καταναλώνουν κόκκινο άργιλο το οποίο υπήρχε στο χώμα, υποστηριζόμενοι πως επουλώνει εσωτερικές πληγές. Εκ των υστέρων, η διαδικασία αυτή ονομάστηκε «γεωφαγία» και συναντάτε μέχρι και σήμερα ως μια μορφή της διαταραχής Πίκα.

Πέραν της ιαματικής αξίας που εμφανίζει η γεωφαγία για πολλούς λαούς, δηλωτικής σημασίας απαρτίζει η ατομική θρησκευτική πεποίθηση αλλά και οι αρχές που προασπίζονται από την ίδια. Επεξηγηματικότερα, πολλές θρησκείες ανά τον κόσμο υποστηρίζουν την βρώση περιττωμάτων, πηλού κ.λπ. ως μέσω εξαγνισμού των πιστών.

Αίτια Συνδρόμου Pica 

Φτάνοντας στο σήμερα, τα ακριβή αίτια ακόμα αναζητούνται ενώ εκ παραλλήλου, πλήθος ερευνητικών μελετών εστιάζει στον παράγοντα που διαδραματίζει η διατροφή και η ψυχική υγεία.

Αναλυτικότερα επιστημονικά ευρήματα έχουν καταδείξει χρονική συνάφεια της διαταραχής pica με την έναρξη της σιδηροπενικής αναιμίας και του υποσιτισμού στον γενικό πληθυσμό.

Αυτό είναι κάτι το οποίο εύκολα εξηγείται σκεπτόμενοι το εύρος των μακροθρεπτικών συστατικών όπου εμφανίζονται σε τεράστια έλλειψη.

Δεδομένου αυτού, αναφορά χρήζει να γίνει και στην περίοδο της εγκυμοσύνης που ενδέχεται να διανύει μια γυναίκα καθώς, αναμφίβολα έχει συνδεθεί με αλλαγές τόσο στο σώμα της ίδιας όσο και στην φυσιολογία του. Πιο συγκεκριμένα, το φυλλικό οξύ αποτελεί το νούμερο ένα συμπλήρωμα κάθε εγκύου ενώ τυχόν βιταμίνες συναποτελούν μεγάλης βαρύτητας για την ανάπτυξη τόσο της ίδιας όσο και του εμβρύου. Βάση αυτού, δεν είναι λίγες οι φορές όπου γνωστές έχουν γίνει στα Μ.Μ.Ε διάφορες περιπτώσεις εγκύων γυναικών οι οποίες καταφεύγουν στην βρώση μη εδώδιμων ουσιών όπως ο σοβάς ή και ο ασβέστης.

Τελευταίες αλλά εξίσου σημαντικές, αποτελούν οι περιπτώσεις ατόμων που περιλαμβάνονται στο φάσμα κάποιας αναπτυξιακής ή και αισθητηριακής διαταραχής όπως ο αυτισμός.

Ενώ ειδική μνεία επιβάλλεται να γίνει, στα άτομα εκείνα όπου μάχονται με το φαινόμενο των ψυχικών διαταραχών καθώς, έχει διαπιστωθεί πως η άμβλυνση του άγχους συνδέεται άρρηκτα με την προσφυγή των ίδιων σε καταστάσεις και συμπεριφορές οι οποίες δρουν κατευνάστηκα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η «απόδραση» αυτή θα είναι η βέλτιστη για την υγεία του εκάστοτε ατόμου αφού, τις περισσότερες φορές καταφεύγει σε πρόσκαιρες λύσεις π.χ. αλλοτριοφαγία.

Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν το εν λόγω σύνδρομο φαίνεται πως, προσφεύγουν πιο συχνά στην κατανάλωση συστατικών όπως οι τρίχες, ο σοβάς, το χώμα, το ξύσμα από το μολύβι, τα αποτσίγαρα, το χαρτί, ο πάγος κ.α. ενώ, δεν είναι λίγες οι φορές όπου επιλέγουν αιχμηρά αντικείμενα όπως οι βελόνες.

Η επικινδυνότητα της αλλοτριοφαγίας όπως προκύπτει είναι σημαίνουσα για την ανθρώπινη υγεία και οι επιπτώσεις που φέρει ποικίλουν.

Τέλος αξίζει να αναφερθεί πως, αν και η ύπαρξη της διαταραχής pica εντοπίζεται από τους αρχέγονους χρόνους μόλις πριν λίγα χρόνια καταγράφηκε επίσημα στο DSM (Αμερικάνικο και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών).

Βιβλιογραφία

1. Η ιατρική των τσαρλατάνων. (2020). Έθνος. Ανακτημένο στον διαδικτυακό χώρο: ethnos.gr/allabouthistory/article/89687/hiatrikhtontsarlatanon 

2. Καραγιάννη,Α. (2005). Σπάνιες διαταραχές διατροφής.  Πτυχιακή εργασία. Τμήμα διατροφής και διαιτολογίας. ΤΕΙ Κρήτης. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: apothesis.lib.hmu.gr/handle/20.500.12688/43

3. Κούγια,Γ. (2014). Σιδηροπενική αναιμία, μεγαλοβλαστική αναιμία και αναιμία οφειλόμενη σε αιμορραγία από το γαστρεντερικό σύστημα. Πτυχιακή εργασία. Τμήμα διατροφής και διαιτολογίας. ΤΕΙ Κρήτης. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: apothesis.lib.hmu.gr/handle/20.500.12688/356

4. Ποδαροπούλου,Μ. (2019). Αιτιολογικοί οικογενειακοί παράγοντες που σχετίζονται με την αποτυχία στην ανάπτυξη. Μεταπτυχιακή Εργασία. Τμήμα ιατρικής, τομέας ψυχιατρικής. Δημοκρίτειο πανεπιστήμιο Θράκης. Ανακτημένη στον διαδικτυακό χώρο: repo.lib.duth.gr/jspui/handle/123456789/12243