Αυξήστε την επίγνωση των δικών σας ορίων

Τα όρια θέτουν τις βάσεις για το ποιες συμπεριφορές αποδεχόμαστε και ποιες όχι. Βοηθούν να διαφοροποιούμαστε και να διατηρούμε την προσωπική μας ταυτότητα. Είναι το τι είναι εντάξει, πώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται και πώς θέλουμε να συμπεριφερόμαστε και εμείς στους άλλους.

Τα όρια επηρεάζονται από τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει, αλλά και το κοινωνικό μας πλαίσιο. Για παράδειγμα, σε χώρες του εξωτερικού οι άνθρωποι χρησιμοποιούν σαν χαιρετισμό την αγκαλιά, ενώ ο ένθερμος χαιρετισμός που συνοδεύεται με σταυρωτό φιλί, όπως στην Ελλάδα, μοιάζει παράξενο για εκείνους.

Αν ως παιδιά δεν οριοθετούμασταν από γονείς και άλλους ενήλικες, είναι πιθανό να δυσκολευόμαστε μελλοντικά να αναγνωρίσουμε και εμείς τα όριά μας και να τα θέτουμε αποτελεσματικά προς άλλους. Ακόμη, παρατηρούμε ότι από άτομο σε άτομο διαφέρει το τι παραβαίνει τα όριά του και τι όχι. Κάποιοι θέτουν αυστηρά όρια, κάποιοι άλλοι προτιμούν πιο να λειτουργούν ελαστικά.

Και στις δύο περιπτώσεις είναι θεμιτό να υπάρχουν όρια και γίνονται σεβαστά από τους άλλους. Εδώ να σημειωθεί ότι η λέξη ‘όρια’ δε σημαίνει ‘απαράβατος κανόνας’ και δεν ισχύουν τα ίδια για όλες τις σχέσεις και τις καταστάσεις της ζωής μας.

Όρια δε σημαίνει τελεσίγραφο ή απειλή, αλλά τρόπος φροντίδας του εαυτού και των άλλων. Διασφαλίζεται έτσι η ψυχική και συναισθηματική μας ασφάλεια και υγεία, ενώ θεωρείται ότι όσοι έχουν ιδιαιτέρως σαφή όρια, δημιουργούν καλή ποιότητα σχέσεων και έχουν περισσότερη ενσυναίσθηση.

Πώς τίθενται τα όρια;

Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε τα δικά σας όρια. Σκεφτείτε: Πόσο άνετα νιώθετε με την εγγύτητα και σε ποιο σημείο σταματάτε να νιώθετε άνετα;

Κάποιες φορές, η δυσφορία που νιώθετε όταν κάποιος παίρνει πρωτοβουλίες προς εσάς, είναι ακριβώς η ένδειξη που ψάχνετε για να καταλάβετε ότι τα όριά σας έχουν παραβιαστεί. Αυτό δε σημαίνει πάντα ότι το άλλο άτομο έρχεται με δόλο εναντίον σας, αλλά μπορεί απλά να έχουν διαφορετικά όρια από εσάς. Κάτι λοιπόν που σας ενοχλεί, δεν ενοχλεί απαραίτητα κάποιον άλλον και αντίστροφα.

Σημαντικό για να αποφεύγονται αυτές οι παρερμηνεύσεις είναι η επικοινωνία. Επικοινωνούμε εξ αρχής τα όριά μας, αν είναι εφικτό, ή αλλιώς αφού μια συμπεριφορά κριθεί ως ενοχλητική. Έτσι, αποφεύγετε την παραβίαση των δικών σας ορίων.     

Πώς γνωρίζω αν χρειάζεται να δουλέψω τα δικά μου όρια;

Δυσκολεύεστε να πείτε Όχι παρόλο που δεν θέλετε πραγματικά να κάνετε αυτό που ζητείται

Νιώθετε αγανάκτηση όταν σας ζητούν πάρα πολλά, και φαίνεται να συμβαίνει συχνά

Βρίσκετε τον εαυτό σας να λέει ναι σε πράγματα που προτιμάτε να μην κάνετε ή τα κάνετε διαφορετικά με σκοπό να αποφύγετε να στενοχωρήσετε ή να απογοητεύσετε τους άλλους

Αισθάνεστε ότι πολλά από αυτά που κάνετε είναι για κάποιον άλλον και δεν εκτιμούνται ιδιαίτερα

Νιώθετε αγανακτισμένοι επειδή κάνετε περισσότερα για τους άλλους και δεν αντιστοιχούν σε αυτό που κάνουν οι άλλοι για εσάς

Κρατάτε τους περισσότερους ανθρώπους κοντά, αλλά σε μια απόσταση ασφαλείας, επειδή φοβάστε ότι αν πλησιάσουν περισσότερο θα σας εγκαταλείψουν ή θα είναι αφόρητο

Τείνετε να εκπληρώνετε τις ανάγκες των άλλων και ελάχιστα ή καθόλου τις δικές σας

Έχετε υψηλό άγχος να μην απογοητεύσετε τους άλλους παρά να συζητήσετε τα ζητήματα που σας ενοχλούν ή σας κουράζουν, σε μια προσπάθεια να τους ευχαριστήσετε

Ρωτήστε τον εαυτό σας

Δοκιμάστε να απαντήσετε τις παρακάτω ερωτήσεις για να ξεκαθαρίσετε τα όριά σας σε συγκεκριμένες καταστάσεις και να γνωρίζετε για τις μελλοντικές:

• Θα νιώθατε άνετα να ζητήσετε από κάποιον άλλο αυτό που σας ζήτησαν να κάνετε;
• Εάν κανείς δεν απογοητευόταν, θα προτιμούσατε να πείτε ναι ή όχι;
• Κοστολογώντας τα οφέλη και τα κόστη μιας κατάστασης, αξίζει τελικά να πείτε ναι;
• Εάν κάποιος απογοητεύεται, αν πείτε όχι σε κάτι που ζητάει, νιώθετε πραγματικά ότι τα συναισθήματά του προέρχονται από ένα σεβαστό, λογικό μέρος;
• Και, αν όχι, μήπως είναι μια ευκαιρία να θέσουμε κάποια όρια;
• Σκεφτείτε κάποιον που νιώθετε ότι γνωρίζει να θέτει πολύ υγιή όρια — Δοκιμάστε να μιμηθείτε τη συμπεριφορά του. Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσε σε αυτή την κατάσταση; Με ποιον τρόπο θα την απέρριπτε;

Προσδιορίστε πώς αισθάνεστε και αποφασίστε αν θέλετε να θέσετε όρια, σε ποιον βαθμό και με ποιον τρόπο. Ιδανικά, όταν αναγνωρίσουμε τα όριά μας, μπορούμε και να τα επικοινωνήσουμε με όσους τα καταπατούν.

Μόνο που ο κόσμος δεν είναι ιδανικός. Ο καθορισμός ορίων συχνά περιλαμβάνει κάποιους περιορισμούς. Η διαπραγμάτευση με όσους δεν έχουν τα ίδια όρια με εμάς δεν είναι πάντα ομαλή ή εφικτή. Κάποιος μπορεί να θέλει να προσεγγίσει περισσότερο και κάποιος άλλος να απομακρυνθεί, ο καθένας για δικούς του λόγους. Επίσης, η μεταβολή μιας κατάστασης, μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις, ιδιαίτερα από τους ανθρώπους που επωφελούνται ως τώρα από συγκαταβατικές συμπεριφορές σας περισσότερο. Για να θέσουμε λοιπόν όρια με σεβασμό τόσο στις δικές μας ανάγκες, όσο και των άλλων, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.  

Σε αυτή την περίπτωση, ρωτήστε τον εαυτό σας:

Για να ορίσετε αποτελεσματικά τα όριά σας στις διάφορες καταστάσεις, λάβετε υπόψη παράγοντες όπως το ‘κόστος’ καθορισμού των ορίων. Για παράδειγμα, θα χάσετε εντελώς μια σχέση αν προσπαθήσετε να θέσετε τα όριά σας; Αν ναι, αξίζει πραγματικά αυτή η σχέση να ανήκει στη ζωή σας; Θα χάσετε τη δουλειά σας; Αν ναι, μήπως υπάρχει άλλος τρόπος από τον πρωταρχικό που σκεφτήκατε για να θέσετε όρια χωρίς κίνδυνο; κ.ο.κ.

Επιπλέον, μήπως νιώθετε ενοχές; Είναι φυσικό, ειδικά στις πρώτες προσπάθειες, να αναπτύσσετε ενοχές για την οριοθέτηση που σκοπεύετε να κάνετε. Είναι και ένας παράγοντας που μπορεί να σας αποτρέψει από το τελικά να θέσετε τα όρια.

Για να αντιμετωπίσετε αυτές τις ενοχές, αναζητήστε τα κίνητρά σας. Αξίζει τον κόπο; Τι θα πετύχετε και για πόσο χρονικό διάστημα θα συντηρηθεί;

• Τι είναι δίκαιο σε αυτή την περίπτωση;
• Εάν ήσασταν στη θέση του άλλου ατόμου, η λύση σας θα εξακολουθούσε να φαίνεται δίκαιη;
• Πρόκειται για δική σας επιλογή ή μια προσδοκία που σας θέτει το άλλο άτομο;
• Υπάρχει άλλη λύση εδώ που θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλη ή πιο βοηθητική και για τις δύο πλευρές;
• Ο καθορισμός των ορίων σάς δημιουργεί περισσότερο άγχος από ότι ασφάλεια ότι ο τρόπος που σχετίζεστε με το άτομο θα αλλάξει αργότερα;
• Σε έναν χρόνο από τώρα, αν θέσετε αυτή τη στιγμή τα όριά σας, θα ήταν μια καλύτερη λύση από αυτή που έχετε τώρα;
• Αν θέσετε ένα όριο και το άλλο άτομο δεν το αποδεχτεί, είστε πρόθυμοι να αφήσετε τη σχέση να φύγει αντί να νιώσετε πληγωμένοι από την αναντιστοιχία των μεταξύ σας ορίων;

Μπορεί η οριοθέτηση να μοιάζει αγχωτική και δύσκολη διαδικασία στην παρούσα κατάσταση που βρίσκεστε, αλλά όταν αποφασίσετε να θέσετε όρια και/ή να δομήσετε τα όριά σας, ελαχιστοποιείται μέρος του άγχους.

Αν σας είναι εξαιρετικά δύσκολο, δοκιμάστε πρώτα να οριοθετήσετε κάποιον ή μια κατάσταση που σας φαίνεται πιο εύκολη. Τα μελλοντικά αποτελέσματα στη ζωή σας, θα είναι ίσως η μεγαλύτερη επιβράβευση που θα λάβετε!