Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς

Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς είναι το έντονο συναίσθημα μοναξιάς και πένθους, το οποίο βιώνουν οι γονείς, όταν τα παιδιά τους φεύγουν για πρώτη φορά μακροπρόθεσμα (Feldman, 2017).

Συμπτώματα και χαρακτηριστικά συνδρόμου άδειας φωλιάς

Τα 6 κυρίαρχα συμπτώματα του συνδρόμου είναι:

1. Το άγχος (Feldman, 2017) 

2. Η ανησυχία (Adelmann, Antonucci, Crohan, & Coleman, 1989; Feldman, 2017)

3. Το αίσθημα κατάθλιψης (Radloff, 1980; Shakya, 2009; Abedi, Afshari, Yaralizadeh, & Dastoorpoor, 2020)

4. Το αίσθημα απώλειας ουσίας (Radloff et al., 2020)

5. Το αίσθημα απόρριψης (Oliver, 1988) 

6. Οι συχνές σκέψεις σχετιζόμενες με την ασφάλεια του παιδιού και την ικανότητά του να προσαρμοστεί στο νέο του περιβάλλον (Feldman, 2017)

Συνήθως το σύνδρομο της άδειας φωλιάς δεν έχει μεγάλη διάρκεια. Οι γονείς τείνουν να προσαρμόζονται θετικά στην πραγματικότητα και δεν είναι πιο δυστυχισμένοι από εκείνους που δε βίωσαν το σύνδρομο (Zhang, 2020).

Πως βιώνει μια μητέρα το σύνδρομο άδειας φωλιάς

Κατά μέσο όρο, οι μητέρες ξοδεύουν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για τα παιδιά τους συγκριτικά με τους πατέρες (Parker, & Wang, 2013; Feldman, 2017). Ως απόρροια τούτου, τείνουν να εμφανίζουν ελαφρώς περισσότερες "παρενέργειες" όταν τα παιδιά φύγουν (Hiedemann, Suhomlinova, & O’Rand, 1998; Feldman, 2017), όπως:

1. Έντονο αίσθημα απώλειας και θρήνου (Bart, 1971; Radloff, 1980; Oliver, 1988, Feldman, 2017)

2. Αλκοολισμός (Shakya, 2009) 

3. Κρίση ταυτότητας (Chen, Yang, & Aagard, 2012)

4. Αυξημένο άγχος (Bell, & Eisenberg, 1985; ) 

5. Κατάθλιψη (Radloff, 1980; Shakya, 2009) 

6. Μειωμένη σεξουαλική λειτουργία και ευχαρίστηση (Abedi et al., 2020)

Πως το βιώνει ένας πατέρας

Η αντίδραση των πατέρων δεν έχει μελετηθεί τόσο όσο εκείνη των μητέρων (Chen et al., 2012). Συνεπώς, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία, όπως: 

1. Λιγότερο άγχος σε σύγκριση με τις μητέρες (Mitchell, & Lovegreen, 2014)

2. Αίσθημα εγκατάλειψης, απελπισίας και φόβου (Scher, 1992)

3. Φόβος για την έναρξη της γεροντικής ηλικίας (Scher, 1992)

4. Μετάνοια (Feldman, 2017) 

5. Απώλεια (Feldman, 2017) 

Γονείς ελικόπτερα

Ως γονείς ελικόπτερα χαρακτηρίζονται εκείνοι, οι οποίοι συνεχώς παρεμβαίνουν στη ζωή του παιδιού τους (Feldman, 2017). Συνήθως έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• Δεν επιτρέπουν στο παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί (Shehan, 2016)
• Πραγματοποιούν για εκείνο εργασίες και δουλειές, τις οποίες θα μπορούσε να ολοκληρώσει και μόνο (Ludden, 2012)
• Εκφράζουν παράπονα σε καθηγητές ή και εργοδότες εάν το παιδί είναι δυσαρεστημένο (van Ingen, Freiheit, Steinfeldt, Moore, Wimer, Knutt, Scapinello, & Amber Roberts, 2015; Feldman, 2017)

Συνήθως αυτού του είδους οι γονείς φέρονται καθ’ αυτόν τον τρόπο από την βρεφική ή και παιδική ηλικία του παιδιού. Σε άλλες περιπτώσεις, συμβαίνει κατά την αναχώρηση του παιδιού στην ενήλικη ζωή του (Feldman, 2017).

Παντρεμένοι γονείς και μονογονεϊκές οικογένειες

Οι παντρεμένοι γονείς με υγιή σχέση βιώνουν λιγότερο συχνά το σύνδρομο της άδειας φωλιάς, συγκριτικά με τις μονογονεϊκές οικογένειες. Συγκεκριμένα:

1. Εμφανίζουν καλύτερη ψυχοσωματική κατάσταση (Taylor, Keith & Tucker, 1993).

2. Θεωρούν πως είναι μια ευκαιρία για επανασύνδεση (Dennerstein, Dudley, & Guthrie, 2002) και αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη σχέση τους (Feldman, 2017).

3. Είναι υγιέστεροι με χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας (Taylor et al., 1993)

4. Ξεπερνάνε με μεγαλύτερη ευκολία το σύνδρομο (Zhang, 2020).

Όταν οι γονείς μένουν αβοήθητοι

Βλαβερό είναι για πολλούς γονείς, οι οποίοι μένουν μόνοι, να μην έχουν βοήθεια σε καιρούς ασθένειας και οικονομικών προβλημάτων (Silverstone & Hyman, 2008).

Οι γονείς, ειδικά οι άντρες, ύστερα από μια ηλικία δεν είναι πλέον σε τόσο καλή φυσική κατάσταση, όπως ήταν σε προηγούμενα χρόνια, γεγονός που προκαλεί περισσότερο άγχος και φόβο ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης καταστάσεων και βίωσης της καθημερινότητας (Scher, 1992).

Τρόποι αντιμετώπισης συνδρόμου άδειας φωλιάς

Ζωτικής σημασίας είναι οι γονείς με σύνδρομο άδειας φωλιάς να αποφεύγουν τη μοναξιά (Chen et al., 2012). Αυτό επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους: 

1. Επισκέψεις και τηλεφωνήματα από συγγενείς, ειδικά τα παιδιά.

2. Ενασχόληση με κοινωνικές δραστηριότητες. 

3. Ψυχαγωγικές δραστηριότητες (αγγλιστί hobby) και ενδιαφέροντα.

4. Συζήτηση σχετικά με τους προβληματισμούς και τα συναισθήματά τους.

Οι μεγάλοι σε ηλικία γονείς με καλή σχέση μεταξύ των ενήλικων παιδιών τους, φαίνεται να εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά κατάθλιψης και αισθήματος μοναξιάς (Dean, Kolodny, & Wood, 1990).

Δε θίγονται όλοι οι γονείς

Κάποιοι γονείς, ειδικά οι μητέρες, ενδέχεται να νοιώθουν πως απαλλάσσονται από τις πιεστικές τους ευθύνες, όπως το καθάρισμα, το μαγείρεμα και οι μεταφορές (Chen et al., 2012; Feldman, 2017). Ο νέος περίσσιος χρόνος αφιερώνεται σε προσωπικές και ευχάριστες ενασχολήσεις (Gorchoff, John, & Helson, 2008, Feldman, 2017).

Ακόμη και αν αρχικά η εμπειρία φανεί δυσάρεστη, συνήθως το σύνδρομο της άδειας φωλιάς είναι προσωρινό (Feldman, 2017).

Παιδιά μπούμερανγκ

Κατά τον Feldman, τα παιδιά μπούμερανγκ είναι εκείνοι (συνήθως νεαροί ενήλικες), οι οποίοι επιλέγουν να επιστρέψουν στο σπίτι των γονιών τους, όπου και οι καταστάσεις διαβίωσης είναι πιο ευνοϊκές (2011).

Συνήθως επιστρέφουν επειδή: 

• Δεν κατάφεραν να βρουν δουλειά μετά τις σπουδές τους.
• Η δουλειά δεν τους παρέχει αρκετά χρήματα, ούτως ώστε να μπορέσουν να μείνουν μόνοι.
• Παίρνουν διαζύγιο.

Η γενιά «σάντουιτς»

Εφόσον επιστρέψει το παιδί στους γονείς του, εκείνοι οφείλουν και πάλι να το φροντίσουν. Παρ’ όλο αυτά, οφείλουν να παρέχουν φροντίδα και στους δικούς τους γονείς. Αυτό οδηγεί στην αγχώδη κατάσταση των -συνήθως- μεσηλίκων γονέων, οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα στο άγχος για το παιδί τους και το άγχος για τους ηλικιωμένους γονείς τους (Grundy & Henretta, 2006; Feldman, 2017).

Ελληνική Βιβλιογραφία

1. Feldman, R. S. (2011). Εξελικτική Ψυχολογία Δια Βίου Ανάπτυξη. Gutenberg.  

Αγγλική Βιβλιογραφία 

1. Abedi, P., Afshari, P., Yaralizadeh, M., Dastoorpoor, M. (2020). Does Loneliness Following Empty Nest Impair Sexual Function and Satisfaction of Middle-Aged Iranian Women?. Sexuality & Culture, 24, 2045–2055. doi.org/10.1007/s12119-020-09735-3
2. Adelmann, P. K., Antonucci, T. C., Crohan, S. E., & Coleman, L. M. (1989). Empty Nest, Cohort, and Employment in the Well-Being of Midlife Women. Sex Roles, 20, 173–189. doi.org/10.1007/BF00287990
3. Bart, P. B., Gornick, V., & Moran, B. K. (1971). Woman in Sexist Society: Studies in Power and Powerlessness.
4. Chen, D., Yang, X. & Aagard, S. D. (2012). ) The Empty Nest Syndrome: Ways to Enhance Quality of Life. Educational Gerontology, 38(8), 520-529. dx.doi.org/10.1080/03601277.2011.595285
5. Dean, A., Kolodny, B., & Wood, P. (1990). Effects of Social Support from Various Sources on Depression in Elderly Persons. Journal of Health and Social Behavior, 31, 148–161.doi.org/10.2307/2137169
6. Dennerstein, L., Dudley, E., & Guthrie, J. (2002). Empty Nest or Revolving Door: A Prospective Study of Women’s Quality of Life in Midlife During the Phase of Children Leaving and Re-Entering the Home. Psychological Medicine, 32, 545-550. doi.org/10.1017/S0033291701004810
7. Feldman, R. S. (2017). Development Across the Life Span, Global Edition (8η έκδοση). Pearson.
8. Gorchoff, S., John, O., & Helson, R. (2008). Contextualizing change in marital satisfaction during middle age: An 18-year longitudinal study. Psychological Science, 19, 1194–1200. doi.org/10.2307/40064908
9. Hiedemann, B., Suhomlinova, O., & O’Rand, A. M. (1998). Economic independence, economic status, and empty nest in midlife marital disruption. Journal of Marriage and the Family, 60(1), 219-231. doi.org/10.2307/353453
10. Ludden, J. (2012). Helicopter parents hover in the workplace. All Things Considered. National Public Radio
11. Oliver, R. (1988). "Empty Nest" or Relationship Restructuring? A Rational-Emotive Approach to a Mid-Life Transition. Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 6. doi.org/10.1007/BF01061068
12. Parker, K., & Wang, W. (2013). Modern Parenthood: Roles of Moms and Dads Converge as They Balance Work and Family. Pew Research and Social Demographic Trends.
13. Radloff, L.S. (1980). Depression and the empty nest. Sex Roles, 6, 775–781. doi.org/10.1007/BF00287233
14. Scher, M. (1992). The Empty Nest Father. The Journal of Men’s Studies, 1(2), 195-200. doi.org/10.3149/jms.0102.195
15. Shakya, D. R. (2009). Empty Nest Syndrome - An Obstacle for Alcohol Abstinence. Journal of Nepal Health Research Council, 7(2). doi.org/10.3126/jnhrc.v7i2.3023
16. Shehan, C. L. (2016). Helicopter Parents. The Wiley Blackwell Encyclopedia of Family Studies. doi.org/10.1002/9781119085621.wbefs023
17 Silverstone, B., & Hyman, H. K. (2008). You & your aging parents: A family guide to emotional, social, health, and financial problems (4η εκδ.). Oxford University Press.
18. Van Ingen, D. J., Freiheit, S. R., Steinfeldt, J. A., Moore, L. L., Wimer, D. J., Knutt, A. D., Scapinello, S., & Roberts, A. (2015). Helicopter Parenting: The Effect of an Overbearing Caregiving Style on Peer Attachment and Self-Efficacy. American Counseling Association. doi.org/10.1002/j.2161-1882.2015.00065.x
19. Taylor, R. J., Keith, V., & Tucker, M. B. (1993). Gender, marital, familial and friendship roles. Black families in America.
20. Zhang, Y. (2020). Are Empty-Nest Elders Unhappy? Re-examining Chinese Empty-Nest Elders’ Subjective Well-Being Considering Social Changes. Front. Psychol. doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00885