Η κύηση στην εφηβική ηλικία

Η εφηβική κύηση είναι ένα ιατρικό και κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο οδηγεί στην γέννηση, στην αποβολή ή στην διακοπή της κύησης δημιουργώντας σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις στην έφηβη. Εντοπίζεται σε όλες τις κοινωνίες σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό.

Ανεπιθύμητη εφηβική εγκυμοσύνη

Στον Δυτικό κόσμο, τα υψηλότερα ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης διακρίνονται στις Η.Π.Α. με ποσοστό 52,1% το 2001, ενώ ακολουθεί η Μ. Βρετανία με 63.748 εφηβικές εγκυμοσύνες το 2008. Η Ελλάδα ευρίσκεται στα υψηλά ποσοστά εφηβικών κυήσεων της Ευρώπης με 3.129 εφηβικές γεννήσεις το 2007, χωρίς να έχουν καταγραφεί οι αποβολές και οι αμβλώσεις. Συνεπώς, ο αριθμός των εφηβικών κυήσεων είναι πολύ μεγαλύτερος. Αξίζει να υπογραμμιστεί, ότι τα χαμηλότερα ποσοστά εφηβικής κύησης εμφανίζονται στην Γαλλία, την Ολλανδία, την Σουηδία, την Φιλανδία και την Δανία (Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη 2011:40-42).

Αν και η συντριπτική πλειοψηφία των εφηβικών κυήσεων είναι μη ηθελημένη, δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε τους λόγους, όπου πολλές έφηβες καταλήγουν σε αυτήν την ανεπιθύμητη κατάσταση. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, στις οποίες ευρίσκονται οι έφηβες. Έχει παρατηρηθεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εφηβικών κυήσεων εμφανίζεται σε κοπέλες, που ανήκουν σε ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός οτι έχουν ελλιπή ενημέρωση σε θέματα αναπαραγωγής και χρήσης αντισυλληπτικών (Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη 2011:43).

Αποκτήστε το βιβλίο Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας.
Κάθε γονιός θέλει δύο βασικά πράγματα: Να είναι το παιδί του ευτυχισμένο και να μην τα θαλασσώσει με την ανατροφή του. Πώς επιτυγχάνονται όμως αυτά;

Κοινωνικός αποκλεισμός και περιθωριοποίηση

Επιπλέον, τα προνομιακά επιδόματα των ανήλικων μητέρων, όπου δίνονται από την Πολιτεία, έχει ως αποτέλεσμα πολλές έφηβες να το εκλαμβάνουν ως λύση στα οικονομικά τους προβλήματα (E.Jones 1986:20). Τέλος, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η επιθυμία για ενσωμάτωση αποτελούν πηγή εφηβικών κυήσεων. Γηγενείς ή αλλοδαπές έφηβες, που νιώθουν περιθωριοποιημένες από το κοινωνικό σύνολο λόγω θρησκείας, εθνότητας κ.λ.π. θεωρούν ότι μέσω της απόκτησης ενός παιδιού θα μπορέσουν να ενσωματωθούν στην κοινωνία. Αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο σε χώρες εκτός του Δυτικού κόσμου, όπως είναι η Κούβα, η Χιλή και το Πουέρτο Ρίκο (E.Jones 1986:12-13).

Η επιρροή της οικογένειας στην έγκυο έφηβη

Ο επόμενος και εξίσου καθοριστικός παράγοντας είναι η οικογένεια της έφηβης. Οι περισσότερες εφηβικές εγκυμοσύνες διαπιστώνονται σε κοπέλες, οι οποίες προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες ή από έφηβες που μεγαλώνουν υπό τη προστασία της Πολιτείας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα αισθήματα της μοναξιάς και της ανασφάλειας, η έλλειψη αγάπης και εμπιστοσύνης έχουν ως απόρροια οι έφηβες να επιθυμούν την δημιουργία της δικής τους οικογένειας, έτσι ώστε να καλύψουν τα συναισθηματικά τους κενά (Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη 2011:44).

Επίσης, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Bristol οι έφηβες που είναι παιδιά έφηβων γονέων ή έχουν μια αδελφή ανήλικη μητέρα επηρεάζονται περισσότερο από τη δική τους σεξουαλική συμπεριφορά από ότι την σεξουαλική συμπεριφορά των φίλων τους ή τις διδαχές του σχολείου κι έχουν πολλές πιθανότητες να βιώσουν μια εγκυμοσύνη στην εφηβεία.

Κλείνοντας το κεφάλαιο της οικογένειας χρειάζεται να αναφερθούμε στη σημασία της μητρικής επίβλεψης. Σε χώρες, όπως είναι η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, όπου οι γυναίκες δίνουν έμφαση στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία έναντι στην ανατροφή των παιδιών τους εμφανίζονται υψηλά ποσοστά εφηβικών κυήσεων. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ολλανδία, όπου οι γυναίκες δεν εντάσσονται απαραιτήτως στην αγορά εργασίας τα ποσοστά κυήσεων στην εφηβική ηλικία είναι πολύ χαμηλότερα (E.Jones 1986: 14).

Συσχετισμός εκπαίδευσης - εφηβικής εγκυμοσύνης

Ο τελευταίος αλλά όχι ήσσονος σημασίας παράγοντας είναι η εκπαίδευση. Οι έφηβες, οι οποίες έχουν χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο ή δεν επιθυμούν να σπουδάσουν καταλήγουν να μην συνεχίζουν την εκπαίδευση τους πέρα από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Αυτό έχει ως συνέπεια να δίνουν βαρύτητα στις ερωτικές τους σχέσεις χωρίς να αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις. Επιπρόσθετα, η αδυναμία εύρεσης εργασίας και οι χαμηλές προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας τις οδηγούν στην επιθυμία να δημιουργήσουν οικογένεια, καθώς αυτό αποτελεί πηγή ικανοποίησης, επιτυχίας και κοινωνικού κύρους (E.Jones 1986 :226-229 και Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη 2011 :45).

Η σημασία των προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία

Αν και τα ποσοστά κυήσεων στην εφηβεία έχουν μειωθεί στην Ευρώπη από 9% το 1985 σε 5,2% το 2002 (A.Sarantaki, I.Koutelekos 2007:14), το κοινωνικό φαινόμενο της εφηβικής εγκυμοσύνης παραμένει υπαρκτό. Για αυτόν τον λόγο θα πρέπει όλες οι χώρες να πάρουν μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης. Σκοπός της πρόληψης είναι η μείωση, ιδανικά και η εξάλειψη, των παραπάνω αιτιών.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ύπαρξη προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ενημέρωσης στα σχολεία, ώστε οι έφηβοι/ες να είναι ενημερωμένοι/ες για την διαδικασία της αναπαραγωγής και τις μεθόδους αντισύλληψης. Επίσης, χρειάζεται να έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ενημέρωσης και αντισύλληψης και στην αγορά αντισυλληπτικών (Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη 2011:47). Κάποιες χώρες, όπως η Αγγλία, υλοποιούν καμπάνιες όπου αποτρέπουν τους νέους να ξεκινήσουν τη σεξουαλική τους δραστηριότητα σε εφηβική ηλικία με σκοπό την μείωση των εφηβικών κυήσεων.

Ωστόσο, η αποθάρρυνση της ενεργής σεξουαλικής δραστηριότητας σε μια ηλικία που διαπιστώνεται αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα και γονιμότητα δεν αποτελεί αποδοτική τακτική πρόληψης του φαινομένου. Αντιθέτως, εάν ξεπεράσουμε τις συντηρητικές ιδέες και πεποιθήσεις, όπως η Γαλλία, προσφέρουμε μια σωστή και επαρκή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στους/ις έφηβους/ες και εμπιστευτούμε την κρίση τους, τότε θα έχουμε θετικά αποτελέσματα.

Αντιμετώπιση της εφηβικής κύησης από την Πολιτεία

Οι μεθοδικές και εστιασμένες προσπάθειες και ενέργειες πρόληψης της εφηβικής εγκυμοσύνης μπορεί να μειώσουν τα ποσοστά κυήσεων στην εφηβεία αλλά δεν είναι δυνατό να τα εκμηδενίσουν. Σε αυτήν την περίπτωση, η Πολιτεία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, οι πρωτοβάθμιες δομές υγείας και η οικογένεια θα πρέπει να συνεργαστούν, ώστε η έφηβη να μπορέσει να αντιμετωπίσει μια εφηβική κύηση.

Αρχικά, η Πολιτεία χρειάζεται να διαθέσει ένα σημαντικό ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού για την δημιουργία των κατάλληλων κι αποδοτικών υποδομών. Επιπρόσθετα, τα μέτρα που θα ληφθούν για την αντιμετώπιση του εν λόγω φαινομένου θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για να ενημερωθεί το κοινωνικό σύνολο αλλά και για να δημιουργηθεί μια θετική επιρροή στην κοινωνία (A.Sarantaki, I.Koutelekos 2007:3-4). Στη συνέχεια, τα σχολεία θα πρέπει να έχουν καταρτισμένους καθηγητές/τριες και σύγχρονα προγράμματα στο μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.

Αμβλώσεις και υπηρεσίες υγείας

Επιπλέον, θα πρέπει να στηρίζουν και να προσφέρουν αρωγή σε συνεργασία με κλινικές με εχεμύθεια σε έφηβες, οι οποίες επιθυμούν να διακόψουν την κύηση τους. Το ποσοστό των αμβλώσεων σε αρκετές χώρες (π.χ. Η.Π.Α.) ισοδυναμεί με το ποσοστό των γεννήσεων των εφήβων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι η εγκυμοσύνη είναι μη εκούσια ή λόγω φόβου του κοινωνικού στιγματισμού (π.χ. Σουηδία) (E.Jones 1986 : 204, 237). Μετέπειτα, οι πρωτοβάθμιες δομές υγείας θα πρέπει να παρέχουν υπηρεσίες σε έφηβες ανεξαρτήτως εισοδηματικών κριτηρίων είτε επιθυμούν να συνεχίσουν την εγκυμοσύνη τους είτε όχι (E.Jones 1986 : 221).

Και στις δυο περιπτώσεις, η σημασία της παροχής ιατρικών υπηρεσιών είναι μέγιστη. Στην πρώτη περίπτωση, διότι η έφηβη θα μπορέσει να της παρέχονται όλες οι ιατρικές εξετάσεις και παρακολουθήσεις, που χρειάζεται για να γεννήσει ένα υγιές μωρό και με αυτόν τον τρόπο θα αμβλυνθεί και το ποσοστό της υπογεννητικότητας που ταλανίζει τον Δυτικό κόσμο. Στην δεύτερη περίπτωση θα αποφευχθούν επιπλοκές και κίνδυνοι στην υγεία της έφηβης αλλά και θα μειωθεί το ποσοστό εφηβικών κυήσεων στις χαμηλές τάξεις. (Α.Ρομπόκου-Καραγιάννη 2003, E.Jones 1986).

Ο ρόλος των γονέων στην εγκυμοσύνη της έφηβης

Τέλος, η στάση των γονέων είναι καθοριστική. Θα πρέπει να στηρίξουν την έφηβη κόρη τους τόσο σε ψυχολογικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Με αυτό εννοούμε, να την ενημερώσουν για τις ιατρικές διαδικασίες που θα ακολουθήσει, να την στηρίξουν στις αλλαγές που θα επέλθουν, να την κατευθύνουν στους κατάλληλους γιατρούς κ.λ.π.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό, ότι η εφηβική κύηση είναι ένα ιατρικό και κοινωνικό φαινόμενο σοβαρό αλλά όχι αμετάκλητο. Μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί με την λήψη των κατάλληλων μέτρων και την συνεργασία της Πολιτείας με τους αρμόδιους κοινωνικούς φορείς.

Βιβλιογραφία

Elise F.Jones (1986), Teenage Pregnancy in Industrialized Countries, New Haven, Yale University Press
Α.Ρομπόκου - Καραγιάννη (2003), Οικογένεια και Κοινωνική Πολιτική στο Α.Β. Ρήγα και Συνεργάτες Το Κουτί της Πανδώρας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα
A.Sarantaki, I.Koutelekos (April – June 2007), Teenage Pregnancy, Athens, Health Science Journal
Μ.Σιέττου, Μ.Σαρίδη (Ιανουάριος – Μάρτιος 2011), Παράγοντες κινδύνου εφηβικής εγκυμοσύνης, Αθήνα, Το Βήμα του Ασκληπιού