Συνέντευξη με τη Δήμητρα Σταύρου - Ψυχολόγο , Ψυχοθεραπεύτρια, Δραματοθεραπεύτρια

1. Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς….

Είμαι ψυχολόγος από το 1995, δεν έπαψα ποτέ να μελετώ και να προσπαθώ να μαθαίνω νέα πράγματα τόσο σχετικά με την επιστήμη μου, όσο και με κοντινές επιστήμες αλλά και τις τέχνες, οι οποίες αποτελούν μεσολαβήσεις στην ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που ακολουθώ.

Θεωρώ τον εαυτό μου ψυχολόγο, αλλά πρωτίστως κοινωνικό επιστήμονα, αφού το ενδιαφέρον μου τόσο για την κοινωνιολογία όσο και για την κοινωνική ανθρωπολογία αλλά και άλλες κοινωνικές επιστήμες είναι εξαιρετικά ζωντανό και προσπαθώ έμπρακτα με σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα να ακολουθώ τις εξελίξεις.

Πιστεύω, κάτι που αποδεικνύεται από τις σύγχρονες νευροεπιστήμες, ότι η ψυχική ασθένεια (λέξη που σημαίνει αδυναμία κι όχι νόσο) υπάρχει εξαιτίας σχέσεων και περιβάλλοντος και έτσι η θεραπεία (ως ψυχική ενδυνάμωση) έρχεται και πάλι μέσα από την σχέση.

Ακόμη και σε ό,τι ονομάζουμε κληρονομικότητα και αφορά διάφορες μορφές ψυχοπαθολογίας, πιστεύω ότι προέρχονται μέσα από ψυχικές ταυτίσεις με τους προγόνους κι όχι από γονίδια. Ακόμη ψάχνουν το γονίδιο της σχιζοφρένειας και δεν το βρίσκουν. Πάντα πίσω από κάθε ψυχική ασθένεια βλέπουμε ένα δυσλειτουργικό περιβάλλον και προβληματικές σχέσεις. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι παρά μία αναγεννητική εμπειρία σχέσης, μία σχέση-πρότυπο πάνω στην οποία μπορούν να χτιστούν αργότερα άλλες σχέσεις χωρίς προβλήματα. Ο Allan Schore έχει δείξει πως η ψυχοθεραπεία επιδρά και αλλάζει τον εγκέφαλο, καθώς το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του θεραπευτή επικοινωνεί με το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του θεραπευόμενου, με τον ίδιο τρόπο όπως η μητέρα επικοινωνεί με το βρέφος στην αρχή της ζωής.

2. Για ποιο λόγο επιλέξατε να ακολουθήσετε επαγγελματική καριέρα στον τομέα της ψυχολογίας?

Η συνάντηση με την ψυχολογία έγινε τυχαία, μέσα από το βιβλίο του Φρόυντ «Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση» που έπεσε στα χέρια μου όταν ήμουν 14 ετών και αναγνώρισα την αλήθεια του. Είμαι πολύ τυχερή που η απόφαση να γίνω ψυχολόγος μου ήρθε τόσο νωρίς και που ακόμη είμαι ερωτευμένη με την δουλειά μου.

Η επιστήμη της ψυχολογίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Το πεδίο της που είναι η μελέτη και η έρευνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι πολύ πλατύ και πάντα υπάρχουν νέα ερωτήματα που προκύπτουν και που θέλουν διερεύνηση. Ταυτόχρονα είναι ανάμεσα στις κοινωνικές επιστήμες και στις θετικές. Χρειάζονται τόσο η αναλυτική σκέψη όσο και η γνώση της στατιστικής και της βιολογίας. Έτσι, αν είναι κανείς περίεργος και γεμάτος ερωτήματα (όπως μου συμβαίνει) δεν βαριέται ποτέ με αυτό το επάγγελμα. Είναι ένα μεγάλο ταξίδι.

Έπειτα ακολούθησα σπουδές ψυχοθεραπείας γιατί από πολύ μικρή επικοινωνούσα με ευκολία με ανθρώπους που αντιμετώπιζαν σοβαρά ψυχικά προβλήματα. Έτσι, από νωρίς κατάλαβα ότι ακόμη και στους ανθρώπους που υποφέρουν από σοβαρές ψυχικές δυσκολίες, όπως είναι οι ψυχώσεις για παράδειγμα, πάντα υπάρχουν νησίδες ψυχικής δύναμης, οι οποίες μέσα από την θεραπευτική σχέση μπορούν να επεκταθούν και να επικρατήσουν.

Η χαρά που έχει ένας ψυχοθεραπευτής όταν βλέπει να πηγαίνουν καλά οι άνθρωποι οι οποίοι έρχονται για θεραπεία δεν περιγράφεται.

3. Τι ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ακολουθείτε στη δουλειά σας?

Έχω παρακολουθήσει εκπαιδευτικά προγράμματα στην συστημική θεραπεία, στην ψυχανάλυση ομάδας και στην δραματοθεραπεία. Η δουλειά μου ακολουθεί το ψυχαναλυτικό πλαίσιο και την ψυχοδυναμική προσέγγιση αλλά εισάγω τεχνικές από την ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης, εφόσον συμφωνεί ο θεραπευόμενος και κρίνουμε ότι αυτό θα βοηθήσει στην ανάδυση ασυνείδητου υλικού αλλά και στην επεξεργασία θεμάτων που σχετίζονται με το αίτημά του για θεραπεία. Αυτό γίνεται ατομικά αλλά και σε ομάδα (όπου κάποιος μπορεί να μπει μετά από κάποιες συνεδρίες ατομικές). Η συστημική θεωρία προσφέρει επίσης κάποιες εξηγήσεις και βοηθά πολύ στην κατανόηση δυναμικών που έχουν να κάνουν κυρίως με την οικογένεια. Κάποια εργαλεία της είναι ενταγμένα στην δουλειά μου.

4. Μιλήστε μας λίγο γι αυτή την προσέγγιση. Για ποιο λόγο την επιλέξατε? Ποια είναι τα σημαντικά σημεία αυτής?

Η κύρια μέθοδος μου είναι η ψυχοθεραπεία μέσα από τις τέχνες γιατί αφενός με εκφράζει ως άνθρωπο, αλλά και γιατί συνδυάζεται εύκολα και με άλλες θεωρήσεις, υποβοηθητικά κι όχι ανταγωνιστικά. Επίσης, βοηθά πολύ στο να αναδυθεί γρηγορότερα υλικό ασυνείδητο με τρόπο ευχάριστο για τον άνθρωπο κι όχι τραυματικό γιατί δεν συναντιόμαστε με το τραύμα άμεσα, αλλά εμμέσως μέσα από την τέχνη. Η διαδικασία είναι ευχάριστη, γιατί εμπεριέχεται το παιχνίδι και η δημιουργικότητα. Ανάλογα με το αίτημα και την προσωπικότητα προτείνονται διαφορετικές τεχνικές μέσα από την τέχνη. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου δουλεύουμε μόνο μέσα από τον λόγο (ψυχοδυναμικά), ή αυτό μπορεί να είναι το πρώτο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας.

5. Ποια είναι η κατάσταση της ψυχοθεραπείας σήμερα στην Ελλάδα? Υπάρχει ακόμη το "στίγμα" ή οι άνθρωποι απευθύνονται άφοβα στους ειδικούς?

Οι άνθρωποι σήμερα πάνε στον ψυχολόγο πολύ περισσότερο από ό,τι παλαιότερα. Έχει πάψει να είναι πια ταμπού. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί θεραπευτές που δυστυχώς δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και δεν υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο να προστατεύει τους ανθρώπους από ανεκπαίδευτους ή με ελλιπή εκπαίδευση θεραπευτές. Αυτό πιστεύω σήμερα στιγματίζει το επάγγελμα μας περισσότερο-αφού οι άνθρωποι μπορεί να διαθέτουν χρόνο και χρήματα και να μην βλέπουν θεραπευτικά αποτελέσματα.

6.Τι θα λέγατε σε κάποιον που διστάζει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία?

Θα έλεγα να μην χάνει χρόνο, γιατί η ζωή είναι πολύτιμη. Ωστόσο να κάνει μία καλή έρευνα πριν απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό, να μην διστάσει να ρωτήσει για τις σπουδές του στο πρώτο ραντεβού κι ό,τι άλλο θα τον βοηθήσει να καταλάβει αν έχει πάει όντως σε κάποιον που μπορεί να τον βοηθήσει.

7. Πείτε μας λίγα λόγια για την ατμόσφαιρα της 1ης συνεδρίας με νέους ασθενείς/πελάτες.

Το πρώτο ραντεβού είναι καθοριστικό συχνά για την πορεία της θεραπείας. Αποτελεί μεγάλο βήμα από πλευράς του θεραπευόμενου καθώς η απόφαση για θεραπεία συνήθως χρειάζεται κάποιον χρόνο. Στο πρώτο ραντεβού, γίνεται η γνωριμία. Διαισθητικά μπορεί να καταλάβει ο θεραπευόμενος αν του ταιριάζει ο θεραπευτής, καθώς ψυχοθεραπεία σημαίνει πρωτίστως σχέση. Επίσης, πρέπει να μην ντρέπεται να ρωτήσει όσες πληροφορίες χρειάζεται για τον θεραπευτή, την εκπαίδευση του, την επιμόρφωσή του, την μέθοδο που ακολουθεί. Από την πλευρά του ο θεραπευτής στο πρώτο ραντεβού προσπαθεί να καταλάβει το θεραπευτικό αίτημα του θεραπευόμενου και να δει αν μπορεί να το αντιμετωπίσει. Αν δεν μπορεί, οφείλει να κάνει παραπομπή σε κάποιον άλλον συνάδελφο που είναι καταλληλότερος για μία τέτοια περίπτωση (π.χ. αυτισμό, εξαρτήσεις, ψυχώσεις κλπ). Από την άλλη, ο θεραπευτής οφείλει να εξηγήσει το πλαίσιο της θεραπευτικής διαδικασίας στον θεραπευόμενο. Αν εκείνος συμφωνήσει τότε η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει.  

8. Μπορείτε να αναφέρετε κάποιο πολύ ιδιαίτερο ή παράξενο περιστατικό που συνέβη στη δουλειά σας?

Τίποτα δεν είναι παράξενο στην δουλειά μας, αλλά και κάθε ψυχισμός είναι κι ένα νέο ταξίδι εξερεύνησης.

9. Ποιοι είναι οι συχνότεροι λόγοι για τους οποίους σας επισκέπτεται κάποιος?

Οι λόγοι πάντα έχουν να κάνουν με δυσκολίες ή μπλοκαρίσματα. Δυσκολίες στις σχέσεις με τους άλλους ή με τον εαυτό (πχ. Φοβίες, κρίσεις άγχους/πανικού, κατάθλιψη, διλήμματα κλπ). Υπάρχει και μία άλλη ομάδα ανθρώπων που έρχονται γιατί έχουν αίτημα αυτογνωσίας και ψυχικής ανάπτυξης.

10. Επιγραμματικά, τι θα προτείνατε σε κάποιον που βιώνει πολύ άγχος στην καθημερινότητα του?

Το άγχος είναι η αγωνία που στρέφεται προς το μέλλον. Είναι σαν κάτι κακό να πρόκειται να συμβεί.

Υπάρχουν δύο είδη άγχους.Το ένα σχετίζεται με εξωτερικές συνθήκες (π.χ. ένα διαζύγιο, μία ημερομηνία λήξης που μας κυνηγά κλπ). Σε μία τέτοια περίπτωση ο άνθρωπος χρειάζεται κυρίως υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.

Το δεύτερο είδος άγχους είναι αυτό που ονομάζουμε νευρωτικό. Το νευρωτικό άγχος σχετίζεται με τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος που δεν έχουν επιλυθεί. Δυσκολεύει πολύ την ζωή του ανθρώπου και είναι το άγχος που θα ονομάζαμε μάταιο. Αυτό εξαφανίζεται όταν ο άνθρωπος κάνει ψυχοθεραπεία, η οποία είναι αναγκαία για να μπορέσει να ζήσει μία ευτυχισμένη ζωή.

11. Υπάρχει ευτυχία;

Ναι, υπάρχει. Υπάρχουν δύο τύποι ευτυχίας. Η μία στηρίζεται στις απολαύσεις και στην ηδονή. Χρειάζεται να καταναλώσει κανείς είτε ωραία φαγητά, είτε πολυτελή αγαθά ακόμη και πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους. Αυτή η ευτυχία δεν διαρκεί παρά μόνο μερικές στιγμές. Η ευτυχία που μπορεί κανείς να πετύχει μέσα από μία ψυχοθεραπεία είναι διαρκής και σχετίζεται με την καλή σχέση που έχει με τον εαυτό του και κατά συνέπεια και με τους άλλους. Είναι η ευτυχία της ανακάλυψης του θαύματος που λέγεται ζωή, αλλά και η ευτυχία του να κοιμάται κανείς ήσυχος τη νύχτα και να ξυπνά το πρωί με όρεξη για τη νέα μέρα που μόλις ξημέρωσε. Και ναι είναι εφικτή!