Τα βασικά θέματα στη μελέτη της αναπτυξιακής ψυχολογίας

Ακρόαση άρθρου......

Η επιστημονική προσέγγιση της αναπτυξιακής ψυχολογίας έχει σκοπό στην εξήγηση της ανθρώπινης ανάπτυξης, αλλαγής και σταθερότητας εντός της διάρκειας ζωής. Εξετάζει το πώς η ανθρώπινη σκέψη, συναίσθημα και συμπεριφορά μεταβάλλονται ανά τα χρόνια.

Σημαντικό μέρος των θεωριών της αναπτυξιακής ψυχολογίας ασχολείται με την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, επειδή στη συγκεκριμένη περίοδο τελούνται οι περισσότερες αλλαγές.

Οι κοινωνικές, βιολογικές, συναισθηματικές και γνωστικές διεργασίες αφορούν άμεσα τα θεωρητικά πλαίσια της αναπτυξιακής ψυχολογίας.

Κατά τη διάρκεια του 1870, οι ψυχολόγοι των δυτικών πολιτισμών σε Βόρεια Αμερική και Ευρώπη, ξεκινούν εμπειρικές έρευνες εντός του θέματος. Οι μελέτες αρχίζουν και στην Ιαπωνία το 1980, με εξίσου σημαντικές αναφορές.

Στόχοι της αναπτυξιακής ψυχολογίας

Η περιγραφή, η εξήγηση και η βελτιστοποίηση της ανάπτυξης αποτελούν τους τρείς κυρίαρχους στόχους της αναπτυξιακής ψυχολογίας (Baltes, Reese, & Lipsitt, 1980). Η περιγραφή της ανάπτυξης επικεντρώνεται σε δύο τομείς: τα τυπικά μοτίβα αλλαγής (κανονιστική-τυπική ανάπτυξη) και οι παραλλαγές στα μοτίβα αλλαγής (ιδιογραφική ανάπτυξη).

Τα στάδια ανάπτυξης, καθώς και τα ορόσημά της, έχουν μια τυπική πορεία, ωστόσο, όλα τα άτομα είναι μοναδικά και αναμένονται μικροαλλαγές ή και μεγαλύτερες αλλαγές στην ανάπτυξη του καθενός.

Παρόλα αυτά, αυτές οι αλλαγές είναι θεμιτό να προσεγγιστούν από τους αναπτυξιακούς ψυχολόγους και να εξηγηθούν, εφόσον παρατηρηθούν. Πέραν της εξήγησης, μπορεί να συμβεί και μια σύγκριση μεταξύ της τυπικής ανάπτυξης και της ανάπτυξης του συγκεκριμένου ατόμου.

Εν κατακλείδι, οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι πασχίζουν να βελτιώσουν την ανάπτυξη και εφαρμόζοντας θεωρίες, να βοηθήσουν πρακτικά τους ανθρώπους. Εντός αυτών των θεωριών, τίθενται σημαντικά ερωτήματα σε σχέση με την ανάπτυξη των ανθρώπων. 

Τα στάδια της ανάπτυξης

Συνέχεια ή ασυνέχεια;

Ένα από αυτά τα ερωτήματα, είναι αν η ανάπτυξη είναι μια ομαλή και συνεχής διαδικασία (π.χ. γλώσσα, σκέψη, κοινωνική ανάπτυξη) ή αν πρόκειται για βαθμιαίες και απότομες αλλαγές. Η τυπική ανάπτυξη χαρακτηρίζεται κυρίως ως συνεχής και αθροιστική διαδικασία, η αλλαγή δηλαδή είναι σταδιακή.

Τα παιδιά μεγαλώνοντας μαθαίνουν όλο και καλύτερες δεξιότητες επικοινωνίας, σκέφτονται με πιο ώριμο τρόπο και μιλούν ή ενεργούν αναλογικά της ηλικίας τους. Από την άλλη πλευρά, η ασυνέχεια θεωρεί την ανάπτυξη μια πιο απότομη διαδικασία.

Αφορά σε μια σειρά αλλαγών που τα παιδιά συμπεριφέρονται διαφορετικά ανά διαφορετικό ηλικιακό εύρος. Αυτά ονομάζονται στάδια, τα οποία επηρεάζονται από τις βιολογικές αλλαγές. Τα στάδια ζωής ενός παιδιού ονομάζονται αναπτυξιακά στάδια ή αναπτυξιακές περίοδοι της ζωής και σχετίζονται με τις ξεχωριστές μεταβάσεις σωματικά ή ψυχικά.

Όσοι υποστηρίζουν την ασυνέχεια, πιστεύουν πως τα στάδια που περνούν οι άνθρωποι είναι στην ίδια σειρά, αλλά πιθανότατα σε διαφορετικό ρυθμό.

Το δίλημμα: Φύση ή ανατροφή;

Αρχικά, στην αναπτυξιακή ψυχολογία υπήρχε μια έντονη αντιπαράθεση στο τι επηρεάζει την ανάπτυξη του ατόμου. Είναι οι βιολογικοί παράγοντες ή το περιβάλλον του ατόμου; Εξηγώντας την ανάπτυξη, λαμβάνουμε υπόψη ότι και τα δύο συστήματα την επηρεάζουν.

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΔΙΑΛΕΞΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ
3 Μήπως μεγάλωσες και εσύ με γονείς που ήταν απόμακροι; Δύστροποι; Εγωκεντρικοί; Απορριπτικοί; Ελεγκτικοί; Επικριτικοί; Μη-διαθέσιμοι;
Ανακάλυψε τους τέσσερις τύπους τοξικών-ανώριμων γονέων

Η αναπτυξιακή ψυχολογία έχει θέσει δύο μεγάλα ερωτήματα σε σχέση με το περιβάλλον και την κληρονομικότητα. Το ένα αφορά στο ποσοστό που ο κάθε παράγοντας μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και το άλλο στο πώς αυτοί οι δύο παράγοντες αλληλεπιδρούν.

Φύση:

Η φύση περιγράφει τη διαδικασία κληρονομικότητας και της βιολογικής ωρίμανσης. Η ανάπτυξη των ατόμων είναι παρόμοια και αυτό συμβαίνει λόγω των κοινών προδιαγραφών κληρονομικότητας (DNA). Έτσι οι αλλαγές είναι ίδιες και σχεδόν στα ίδια χρονικά πλαίσια της ζωής μας.  

Ανατροφή:

Η ανατροφή σχετίζεται περισσότερο με τις επιδράσεις του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη. Συνοψίζει ότι η διαδικασία της μάθησης μπορεί να συμβεί μέσω των εμπειριών του ατόμου.

Το ερευνητικό υλικό της αναπτυξιακής ψυχολογίας προτιμά να μελετά την ανάπτυξη των παιδιών χρησιμοποιώντας όσο γίνεται πληθυσμό με λιγότερους εξωτερικούς παράγοντες. Αυτός ο πληθυσμός είναι οι μελέτες διδύμων, αφού τα πανομοιότυπα δίδυμα έχουν ίδιο γονότυπο, ενώ τα αδέρφια δίδυμα έχουν 50% κοινών γονιδίων. Ένας ακόμη πληθυσμός που ευνοεί αυτές τις έρευνες είναι οι μελέτες υιοθεσίας, αφού υπάρχει η αντίθεση ότι τα παιδιά έχουν ομοιότητες με την βιολογική τους οικογένεια, αλλά ταυτόχρονα έχουν και ομοιότητες με την οικογένεια που τα υποδέχεται.

Σταθερότητα ή αλλαγή;

Η σταθερότητα εξηγεί ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας που έχει το άτομο από τη παιδική ηλικία, παραμένουν σταθερά σε όλη τη διάρκεια ζωής. Η αλλαγή ωστόσο, εστιάζει στο ότι η προσωπικότητα του παιδιού διαφοροποιείται κατά την περίοδο ανάπτυξής του μέσω των αλληλεπιδράσεων με την οικογένεια, το σχολείο και την καλλιέργεια. Η ικανότητα αλλαγής, ονομάζεται πλαστικότητα και πιστεύεται ότι υπάρχει πλαστικότητα τόσο συμπεριφορική όσο και στον εγκέφαλο.

Η αναπτυξιακή ψυχολογία σχετίζεται με την ανάπτυξη του ανθρώπου και απαντά αρκετά ερωτήματα, πάντα με στόχο την δυνατή βέλτιστη εκδοχή της ανάπτυξης.

Βοηθά γονείς και εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν και να λύσουν πρακτικά  τα ανερχόμενα αναπτυξιακά ζητήματα. Οι θεωρητικές της απόψεις σχετίζονται με τρία βασικά ερωτήματα που συζητήθηκαν. Αν η ανάπτυξη είναι συνεχής ή όχι, αν σχετίζεται με τη φύση ή την  ανατροφή και αν υπάρχει σταθερότητα ή αλλαγή.