Όλοι αναρωτιόμαστε γιατί αμέσως η σκέψη μας πάει στο αρνητικό. Όταν περιμένουμε κάτι με αγωνία, όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση -στη δουλειά, στην οικογένεια, στην προσωπική μας υγεία-, όλοι αναπόφευκτα σκεφτόμαστε και την αρνητική πλευρά των πραγμάτων.

Η Σταυρούλα Αλεξάνδρου, ψυχολόγος και φοιτήτρια στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Εφαρμοσμένη Ψυχολογία: Κατεύθυνση Κλινικής Ψυχολογίας» του τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σας προσκαλεί να συμμετάσχετε εθελοντικά στην έρευνα που διεξάγει στο πλαίσιο της διπλωματικής της εργασίας.

Τι είναι η αυτοεκτίμηση;

Αυτοεκτίμηση είναι αυτό που αισθανόμαστε και πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Ο βαθμός εμπιστοσύνης στον εαυτό μας επηρεάζει καθοριστικά όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Σχολική επίδοση, επαγγελματικές επιλογές, φιλοδοξίες, κοινωνική συμπεριφορά, διαπροσωπικές σχέσεις, ψυχική ισορροπία, φαίνεται να βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με αυτή την «προσωπική μας εκτίμηση αυτοαξίας».

Γνωστό και ως «ο φόβος του κοντά», πολλές φορές μπορεί να σαμποτάρουμε μια σχέση άθελά μας γιατί αρχίζουμε να δενόμαστε συναισθηματικά με τον/την σύντροφό μας. Εκεί που όλα πάνε καλά, ο ένας από τους δύο σταματά να τηλεφωνεί, προσπαθεί να απομονωθεί, μαλώνει για ασήμαντα θέματα, γίνεται λεκτικά ή σωματικά επιθετικός/η, βρίσκει ελαττώματα στον/στην σύντροφό του για τα οποία θεωρεί πως πρέπει να λήξει τη σχέση.

Ο άνθρωπος χρειάζεται συναισθηματικούς δεσμούς με τους «σημαντικούς» άλλους για να είναι σωματικά και ψυχικά υγιής, για να καταφέρει να επιβιώσει. Το συναισθηματικό δέσιμο είναι μια ανάγκη πρωταρχική και τόσο σημαντική, όσο και η ανάγκη για τροφή και ασφάλεια. Η στέρηση της ψυχικής επαφής μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στον θάνατο.

Καθώς η σύγχρονη ιατρική έχει προχωρήσει, η αντιμετώπιση των ιατρικών προβλημάτων γίνεται ολοένα και πιο αποτελεσματική. Αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, φέρει τους χρόνια πάσχοντες αντιμέτωπους με ένα σύνολο ψυχολογικών προκλήσεων. 

Ο ψυχίατρος Murray Bowen (1966) μιλά εκτενώς στη θεωρία του, για τα τρίγωνα στις σχέσεις των μελών μιας οικογένειας. Συχνά, μέσα στο άτομο ή και στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, δημιουργείται συναισθηματική ένταση. Ένας μηχανισμός για να αντεπεξέλθουμε στο άγχος που μας προκαλεί αυτή η ένταση, είναι να 'καλέσουμε' στη σχέση που έχει τη δυσκολία, ένα τρίτο άτομο για να ανακουφίσει το υπάρχον στρες.

Είναι βέβαιο πως στη ζωή αυτή αργά ή γρήγορα θα απογοητευτούμε από ανθρώπους. Ένας φίλος που δε μας στάθηκε σε μία δύσκολη στιγμή, ένας γονιός που δεν ήταν στο πλευρό μας, ένας σύντροφος που μας απάτησε ή μας εγκατέλειψε. Η απογοήτευση είναι αναμφίβολα ένα πολύ αρνητικό, θα έλεγα οδυνηρό συναίσθημα, που εκείνη τη στιγμή που βιώνεται οδηγεί στην αποδόμηση του ανθρώπου επάνω στον οποίο στηριχθήκαμε συναισθηματικά και πιστέψαμε.

Από τις απαρχές της ζωής μας, από την πρώτη-πρώτη στιγμή που βλέπουμε το φως, το οικογενειακό δίκτυο που μας περιβάλλει πασχίζει να μας εντάξει σε αυτόν τον κόσμο. Οι μητέρες μας πολεμούν να μας μάθουν να κοιμόμαστε νωρίς και με ωράριο ως βρέφη, να κρατάμε σωστά το στήθος της, όσο μας θηλάζει.

Πολλές φορές δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας, με αποτέλεσμα να εμπλεκόμαστε σε παρεξηγήσεις ή εντάσεις και τελικά αυτά που μας απασχολούν να παραμένουν άλυτα.

Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι ακρογωνιαίο λίθο σε μια θεραπευτική σχέση αποτελεί η ενδελεχής διερεύνηση των προηγούμενων ψυχοθεραπειών του θεραπευομένου/ης από το θεραπευτή/τρια. Εντούτοις, σύμφωνα με τον Yalom, οι περιγραφές της επιτυχημενης ή αποτυχημένης προγενέστερης θεραπείας είναι καθόλα "δυναμικές", υπό την έννοια ότι τροποποιούνται με την ίδια λογική που αλλάζει η άποψη των ασθενών για γεγονότα του παρελθόντος τους.

Η πρόσληψη τροφής είναι αναμφίβολα η κύρια πηγή ενέργειας που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να επιβιώσει. Τι συμβαίνει, όμως, όταν το φαγητό γίνεται μέσο διαχείρισης συναισθημάτων;

Η αναδυόμενη ενηλικίωση (emerging adulthood) αποτελεί μια διακριτή μεταβατική - αναπτυξιακή περίοδο μεταξύ της εφηβείας και της ενηλικίωσης που χαρακτηρίζεται από σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή (Arnett, 2000).

Η σχέση μητέρας και κόρης είναι καθοριστική για το χαρακτήρα και τον αυτοπροσδιορισμό κάθε γυναίκας.

Ο άνθρωπος ο οποίος σχετίζεται επιφανειακά με τους άλλους, ο οποίος αισθάνεται ότι είναι καλύτερα μόνος του ή ότι δεν έχει και τόσο ανάγκη τους άλλους είναι μια φιγούρα που συχνά συναντάμε στις αφηγήσεις των ανθρώπων. Μια μερίδα των σύγχρονων ανθρώπων ζει σε ένα κλίμα στενής εξατομίκευσης για λόγους που διαμορφώθηκαν πολύ νωρίς στη ζωή τους και εγγράφηκαν ανεξίτηλα στο ρεπερτόριο συμπεριφορών και συναισθημάτων τους.

Το συναίσθημα της ενοχής αποτελεί ένα δύσκολο συναίσθημα που ταλαιπωρεί ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Ουσιαστικά είναι το συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν πιστεύει ότι έχει προβεί σε κάποια πράξη επιβλαβή, είτε σε κάποιον άλλον είτε στον ίδιο του τον εαυτό.

Ένα μωρό γεννιέται και από την πρώτη στιγμή ξέρει πως να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματα του. Από τη μήτρα ακόμα, αρχίζει να συλλέγει πληροφορίες και να διεργάζεται με πολύ απλό τρόπο μηνύματα, ερεθίσματα και αντιδράσεις από τους σημαντικούς του άλλους. Έτσι σταδιακά αναπτύσσει τη δική του κατανόηση για το πως λειτουργεί ο κόσμος, για το τι μπορεί να περιμένει από αυτόν και συν τω χρόνω, πώς να υπάρχει και να επιβιώνει εντός του, όμως πάντα μέσα από το βλέμμα της μητέρας του και τα δικά της συναισθήματα.

Βιώνοντας δύο θανάτους ταυτόχρονα, έναν πραγματικό και έναν συμβολικό. Αιφνιδιάζομαι, παρόλο που γνωρίζω θεωρητικά την ομοιότητα των δυο διαδικασιών. Απώλεια. Ψυχρή απώλεια που σε αφήνει κενό αλλά και γεμάτο.

Κάθε μαθητής που έχει επενδύσει πολύ χρόνο και κόπο για να επιτύχει στις εξετάσεις του, δύσκολα θα πιστέψει πως αυτή η περίοδος στη ζωή του, τελικά, δεν είναι τόσο κομβική όσο φαντάζεται. Είναι σχεδόν φυσικοποιημένη μια συγκεκριμένη ροή στη ζωή μας – σχολείο, εργασία, οικογένεια – χωρίς να μας δίνεται περιθώριο για καθυστερήσεις, αποτυχίες, εναλλακτικές διαδρομές. 

Πόσα συναισθήματα δημιουργούνται όταν λέμε τις λέξεις παππού και γιαγιά! Τόσο σημαντικές και μεγάλες φιγούρες στη ζωή των παιδιών. Όσοι τους είχαν στη ζωή τους νιώθουν τυχεροί ενώ κάποιοι που δεν τους πρόλαβαν εν ζωή βιώνουν ένα κενό χωρίς λογική υπόσταση. Είναι άραγε τόσο σημαντικοί αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή ενός παιδιού και στην ανάπτυξη της ψυχοσύνθεσης του; Η απάντηση είναι ναι.