Άλφρεντ Άντλερ (Alfred Adler 1870-1937)

Ακρόαση άρθρου......

Αυστριακός ψυχίατρος ο οποίος, μέσα από το σύστημα της ατομικής ψυχολογίας που ανέπτυξε, διατύπωσε τον όρο «αίσθημα κατωτερότητας». Θεωρείται ευρέως ως μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ψυχολογίας.

Προσωπική ζωή
Γεννημένος στη Βιέννη της Αυστρίας, από Ούγγρους γονείς με εβραϊκή καταγωγή, ο Άλφρεντ Άντλερ ήταν το τρίτο παιδί και ο δεύτερος γιος μίας οικογένειας επτά παιδιών. Επρόκειτο για ένα φιλάσθενο και ευαίσθητο αγόρι· εκδήλωσε ραχίτιδα κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, υπέφερε από σπασμούς της γλωττίδας και στα πέντε του χρόνια βίωσε μία, παρ’ ολίγο θανατηφόρα, κρίση πνευμονίας.

Τα σοβαρά προβλήματα υγείας με τα οποία ήρθε αντιμέτωπος από πολύ νωρίς, σε συνδυασμό με την αντιπαλότητα που χαρακτήριζε τη σχέση του με τον μεγαλύτερο αδελφό του, οδήγησαν στη δημιουργία αισθημάτων κατωτερότητας που τον συνόδευαν καθ' όλη τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας. Ο Άντλερ θεωρούσε ότι αυτές οι πρώιμες εμπειρίες αποτέλεσαν τους σημαντικότερους παράγοντες που τον οδήγησαν να αφοσιωθεί στο ιατρικό επάγγελμα. Σπούδασε, λοιπόν, στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου της Βιέννης και έλαβε το πτυχίο του το 1895, ξεκινώντας την καριέρα του στην ιατρική από το πεδίο της οφθαλμολογίας.

Την εποχή που σπούδαζε, γνώρισε, μέσα από μία ομάδα σοσιαλιστών φοιτητών, τη Ράισα Τιμόφεβνα Απστάιν, μία Ρωσίδα ακτιβίστρια που σπούδαζε στη Βιέννη και έμελλε να γίνει η σύζυγός του. Παντρεύτηκαν το 1897 και απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Δύο από αυτά, μάλιστα, ακολούθησαν τα βήματα του πατέρα τους σπουδάζοντας ψυχιατρική.

Μετά την άνοδο του Χίτλερ, ο Άντλερ και η οικογένειά του εγκατέλειψαν την Αυστρία και εγκαταστάθηκαν στη Νέα Υόρκη, όπου και παρέμειναν έως το θάνατό του, το 1937.

Επαγγελματική διαδρομή του Alfred Adler

Το 1900 άρχισε να εξερευνά το πεδίο της ψυχοπαθολογίας στο πλαίσιο της γενικής ιατρικής.
Το 1902 συναντήθηκε με τον Φρόυντ και εκείνος τον προσκάλεσε να προσχωρήσει σε αυτό που αργότερα θα εξελισσόταν στην Ψυχαναλυτική Εταιρεία της Βιέννης. Αν και συχνά αναφέρεται ως μαθητής του Φρόυντ, ο Άντλερ ήταν στην πραγματικότητα ένας συνάδελφός του με ισχυρή θέληση, ο οποίος άλλοτε συμφωνούσε μαζί του και άλλοτε όχι. Παρά το γεγονός ότι η επιρροή του στην εταιρεία ήταν έντονη, οι απόψεις του Άντλερ για την κοινωνιολογία και την ψυχολογία διέφεραν ριζικά από εκείνες του Φρόυντ.

Φτάνοντας στο 1911, οι διαφορές των δύο ανδρών ήταν πλέον ασυμβίβαστες. Από τη μία ο Φρόυντ στηλίτευε την έμφαση που ο Άντλερ έδινε στις συνειδητές διεργασίες και ο Άντλερ, από την άλλη, κατήγγελλε την υπερβολική εστίαση του Φρόυντ στη σεξουαλικότητα. Οι τέσσερις διαλέξεις που έδωσε ο Άντλερ την εποχή εκείνη με θέμα την «Κριτική στη σεξουαλική θεωρία του Φρόυντ για τη νοητική ζωή» προκάλεσαν τη σκληρή κριτική των οπαδών της φροϋδικής σχολής, γεγονός που οδήγησε στην παραίτησή του από την προεδρία της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας της Βιέννης, αλλά και στην παραίτησή του από τη θέση του συντάκτη του περιοδικού της εταιρείας.

Μέσα από το έργο του «Η νευρωτική δομή» (The Neurotic Constitution, 1912), παρουσίασε μία δική του προσέγγιση που λειτούργησε σαν βάση μίας νέας μορφής ψυχοθεραπείας, η οποία έγινε γνωστή ως Ατομική Ψυχολογία και στηρίχθηκε στη θεωρία της ολότητας του ατόμου και στην πεποίθηση ότι οι σχέσεις των ανθρώπων με την κοινωνία τους αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ατομικότητάς τους. Το άτομο αποτελεί ένα αδιάσπαστο και ελεύθερο ον, το οποίο αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του και κατευθύνεται προς κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Επιπλέον, η θεμελίωση της θεωρίας του περιστρεφόταν γύρω από την αναζήτηση της ανωτερότητας του ατόμου. Ο Άντλερ πίστευε ότι κάθε άτομο έρχεται στον κόσμο διαθέτοντας ήδη το αίσθημα κατωτερότητας, το οποίο προσπαθεί καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του να ξεπεράσει. Η σχολή της Ατομικής Ψυχολογίας ασχολήθηκε με τη θεωρία αυτή, η οποία έγινε γνωστή ως «ο αγώνας για υπεροχή», εστιάζοντας στη διερεύνηση του ρόλου που διαδραματίζει η συγκεκριμένη κινητήρια δύναμη στην ανάπτυξη της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οργάνωσε κλινικές καθοδήγησης παιδιών στη Βιέννη. Κατά τη διετία 1927-1928 βρέθηκε στην Αμερική για να δώσει αρκετές διαλέξεις και για να διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια.

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΔΙΑΛΕΞΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ
3 Μήπως μεγάλωσες και εσύ με γονείς που ήταν απόμακροι; Δύστροποι; Εγωκεντρικοί; Απορριπτικοί; Ελεγκτικοί; Επικριτικοί; Μη-διαθέσιμοι;
Ανακάλυψε τους τέσσερις τύπους τοξικών-ανώριμων γονέων

Το έργο του απέκτησε παγκόσμια αναγνώριση ενώ εκείνος βρισκόταν ακόμη εν ζωή. Σήμερα, η θεωρία και οι μέθοδοί του εφαρμόζονται σε μεγάλη κλίμακα στους τομείς της εκπαίδευσης, της ανατροφής των παιδιών, της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής.

Συμβολή στην ψυχολογία του Alfred Adler

Σύμφωνα με την Αντλεριανή Ψυχολογία, ο άνθρωπος, ανεξάρτητα από τα βιώματα της παιδικής του ηλικίας, διαθέτει τη δύναμη να μεταμορφώσει τη ζωή του, την ψυχική του υγεία και τη συνολική ευημερία του. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή είναι το ασυνείδητο, το οποίο εργάζεται για τη μετατροπή των αισθημάτων κατωτερότητας σε αισθήματα ανωτερότητας. Ο Άντλερ θεωρούσε ότι κάθε άτομο αναπτύσσει τη δική του προσωπικότητα και αγωνίζεται για την επίτευξη της τελειότητας με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Ο τρόπος ζωής του ατόμου διαμορφώνεται κατά την περίοδο της πρώιμης παιδικής ηλικίας και εξαρτάται εν μέρει από εκείνα τα στοιχεία της προσωπικότητάς του που επλήγησαν περισσότερο από το έμφυτο αίσθημα κατωτερότητας. Επιπλέον, ο αγώνας για την υπεροχή συνυπάρχει με μία άλλη έμφυτη επιθυμία: την ανάγκη για συνεργασία με άλλους ανθρώπους με σκοπό την επίτευξη του κοινού καλού.

Το αντλεριανό μοντέλο εισηγείται ότι οι συμπεριφορές, οι σκέψεις και οι μηχανισμοί επεξεργασίας αποτελούν εδραιωμένα, ήδη από την ηλικία των πέντε ετών, συστατικά χαρακτηριστικά του ατόμου. Οι σχέσεις που το παιδί διαμορφώνει κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, συνδυαζόμενες με κοινωνικές και περιβαλλοντικές δυνάμεις, ευθύνονται άμεσα για την ανάπτυξη των παραπάνω χαρακτηριστικών. Ο Άντλερ μελέτησε επίσης το ρόλο που διαδραματίζει η σειρά της γέννησης στην ανάπτυξη της ψυχής.

Ήταν ένας από τους πρώτους ψυχιάτρους που εισήγαγε την ψυχική υγεία στο χώρο της παιδείας. Υποστήριξε την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης σχεδιασμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να απομακρύνουν κινδύνους ψυχικής ασθένειας και ακατάλληλες μεθόδους αντιμετώπισης.
Δουλεύοντας μέσα σε σχολεία, βοήθησε το εκπαιδευτικό προσωπικό στην εξάσκηση της διαχείρισης και της συμβουλευτικής των μαθητών. Κατά την περίοδο αυτή, ο Άντλερ πραγματοποίησε, μπροστά σε μία μικρή ομάδα ανθρώπων, μία σχετικά στενή θεραπευτική συνεδρία σχεδιασμένη για τη θεραπεία γονέων, παιδιών και εκπαιδευτικών. Η αυτοσχέδια αυτή συνεδρία αποτελεί μία από τις πιο πρώιμες καταγραφές οικογενειακής ή κοινοτικής θεραπείας.

Θεωρία Προσωπικότητας του Adler

Αν και ανέπτυξε μια θεωρία προσωπικότητας, την χαρακτήρισε αβέβαιη διότι δεν πίστευε στους τύπους προσωπικότητας. Η θεωρία του περιλαμβάνει τους εξής τύπους:

1. Ο τύπος προσωπικότητας που παίρνει από τους άλλους ή έχει την τάση να στηρίζεται στους άλλους. Πρόκειται για εκείνον που παίρνει πρόθυμα και με χαρά από τους άλλους, χωρίς να δίνει κάτι σε αντάλλαγμα. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας συσχετίζεται με χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας.
2. Ο τύπος προσωπικότητας που αποφεύγει. Πρόκειται για εκείνον που περιφρονεί την αποτυχία και την ήττα και που συχνά διστάζει να πάρει ρίσκα. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας τείνει να έχει περιορισμένες κοινωνικές σχέσεις.
3. Ο τύπος προσωπικότητας που κυριαρχεί. Πρόκειται για εκείνον που βρίσκεται σε μία αέναη αναζήτηση δύναμης και που είναι πρόθυμος να χειραγωγήσει τους ανθρώπους γύρω του για να την αποκτήσει. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας τείνει να παρουσιάζει αντικοινωνική συμπεριφορά.
4. Ο τύπος προσωπικότητας που είναι χρήσιμος κοινωνικά. Πρόκειται για εκείνον που έχει την τάση να είναι εξωστρεφής, κοινωνικός και δραστήριος. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας προσπαθεί να βελτιώσει τον κόσμο γύρω του.

Στόχος της Ατομικής Ψυχολογίας είναι να καταστήσει σαφές στο άτομο ότι πρέπει να διακρίνει και να αντιμετωπίσει τα στοιχεία του εγωκεντρισμού και της επιθυμίας για εξουσία, και, όπου χρειάζεται, να το βοηθήσει ώστε να διαπιστώσει και να αναλάβει τις κοινωνικές ευθύνες που του αναλογούν, να αναπτύξει τις κοινωνικές του δεξιότητες και να διευρύνει τις διαπροσωπικές του σχέσεις, με σκοπό να προσδώσει και πάλι στον εαυτό του τη λειτουργική ενότητα της οντότητάς του.

Ο Άντλερ προσπάθησε να αλλάξει το πρόσωπο της ψυχολογίας καινοτομώντας στη χρήση της θεραπείας για την αγωγή πολλών τμημάτων του πληθυσμού τα οποία είχαν σοβαρά αδικηθεί. Οι μέθοδοί του έγιναν αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής εργασίας, της ανάπτυξης του παιδιού και της εκπαίδευσης. Άσκησε έντονη επίδραση σε μεταγενέστερους ψυχολόγους όπως ο Αβραάμ Μάσλοου, ο Καρλ Ρότζερς, ο Έριχ Φρομ και ο Άλμπερτ Έλις. Η επιρροή του Άντλερ εξακολουθεί να είναι εμφανής στους πολλούς κλάδους της ψυχολογίας που αντικατοπτρίζουν τις θεωρίες του.

Είπε: «Οι έννοιες δεν καθορίζονται από τις καταστάσεις. Εμείς καθορίζουμε τους εαυτούς μας με βάση τις έννοιες που αποδίδουμε στις καταστάσεις.»

Βιβλία