Ακρόαση άρθρου......

Ένας από τους όρους που χρησιμοποιούνται συχνά στο πεδίο των επιστημών που έχουν να κάνουν με την ψυχική υγεία, για παράδειγμα ψυχολογία ή ψυχιατρική, είναι αυτός της προσωπικότητας.

Τι εννοούμε με τη λέξη αυτή; Πρόκειται για τα σταθερά χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου, τις ιδιότητες που τον ξεχωρίζουν ανάμεσα σε όλους τους υπόλοιπους, τις «αρετές» ή τα «ελαττώματά» του που σαν αποτέλεσμα έχουν την έκφραση των ιδιαίτερων συμπεριφορών του.

Η προσωπικότητα του ανθρώπου διαμορφώνεται κατά την παιδική ηλικία και σταθεροποιείται, κατά κάποιον τρόπο, κατά την αρχή της ενηλικίωσης. Ωστόσο, στο θέμα αυτό, εγώ σαν ειδικός έχω κάποιες ενστάσεις, εφόσον τραυματικές εμπειρίες ή οποιαδήποτε συνταρακτικά γεγονότα ή καταστάσεις που τυχόν ζήσει ο άνθρωπος θεωρώ πως μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες αλλαγές στην προσωπικότητά του, ακόμη και στην ενήλικη ζωή.

Κάποιες από τις ιδιότητες που μετρούνται ώστε να προσδιορίσουμε σε ποιον τύπο ανήκει ο καθένας μας σύμφωνα με κάποιες θεωρίες και ερωτηματολόγια (π.χ. Big Five) είναι η εξωστρέφεια ή εσωστρέφεια, η προσήνεια, η ανοιχτότητα στην εμπειρία, ο νευρωτισμός, η ψυχοπαθητικότητα κ.λπ.

Κάθε ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ασχολείται με διαφορετικό τρόπο με το ζήτημα της προσωπικότητας.

Η ψυχανάλυση π.χ. αποδίδει ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά των ανθρώπων (όπως σε κάποιες περιπτώσεις καθηλώσεις σε συνήθειες της παιδικής ηλικίας ή φοβίες αντικειμένων που θυμίζουν τον τιμωρητικό πατέρα) σε εμπειρίες που κυρίως κατά την παιδική ηλικία διαμορφώνουν την ολοκληρωμένη οντότητα που λέγεται άνθρωπος.

Άλλες προσεγγίσεις όπως π.χ. η ανθρωπιστική δίνουν έμφαση σε ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως η ικανότητα ενός ανθρώπου να έχει ενσυναίσθηση, να μπορεί να ζει αρμονικά με τους άλλους και κυρίως με τον εαυτό του, να θέτει στόχους και να φτάνει στην αυτο-πραγμάτωση.

Οι ψυχίατροι απ’τη μεριά τους μιλούν για διαταραχές προσωπικότητας όπου στις κατατάξεις και τις λίστες τους θα δούμε περιγραφές καταστάσεων που αποκλίνουν από το φυσιολογικό και χρειάζονται την παρέμβασή μας (των ειδικών ψυχικής υγείας).

Ένα παράδειγμα είναι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από αστάθεια όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις αλλά σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ζωής ενός ανθρώπου, συχνά παράτολμες και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές για τον εαυτό και τους άλλους, φανταστικό φόβο εγκατάλειψης, ροπή στην κατάχρηση και χρήση ουσιών γενικότερα και φυσικά όλον αυτόν τον συναισθηματικό πόνο που συνοδεύει τα παραπάνω.

4ος Κύκλος Αυτροβελτίωσης από το PSYCHOLOGY.GR
3 Ημέρες, 6 διαδικτυακά βιωματικά εργαστήρια. Γενική είσοδος: 25 ευρώ, για εγγραφές έως 31 Μαρτίου 2024

Μια άλλη διαταραχή που συναντούμε συχνά είναι η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας που δεν προκαλεί τόση ψυχική οδύνη στο ίδιο το άτομο όσο στους γύρω του, αφού χαρακτηρίζεται από έλλειψη επίγνωσης της κατάστασης. Για το άτομο αυτό συνήθως όλα περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό του, αγνοώντας τις ανάγκες και τις επιθυμίες των γύρω του, με αποτέλεσμα να προκαλούνται οικογενειακά, επαγγελματικά, κοινωνικά προβλήματα και δυσάρεστες καταστάσεις γενικότερα.

Σε μια ψυχαναγκαστική προσωπικότητα, απ’την άλλη, θα δούμε επαναλαμβανόμενους ιδεασμούς και συμπεριφορές που δυσχεραίνουν αντί να διευκολύνουν την καθημερινή προσαρμογή και λειτουργικότητα.

Υπάρχουν κι άλλες διαταραχές όπως η σχιζότυπη-σχιζοσυναισθηματική που χαρακτηρίζεται από «παράξενες» και όχι συνηθισμένες για την κοινωνία συμπεριφορές (πλησιάζουν κάποια από τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας χωρίς όμως την μεγάλη απώλεια λειτουργικότητας) αλλά στο παρόν άρθρο θεωρώ πως δεν χρειάζεται να επεκταθούμε περισσότερο.

Αυτό που πρέπει όμως να καταλάβουμε είναι ότι η προσωπικότητα είναι μια υποκειμενική έννοια και τα συμπεράσματα που θα βγάλουμε γι’αυτήν εξαρτώνται απ΄τον σκοπό της μελέτης μας (αν θέλουμε π.χ. να προβούμε σε διάγνωση μιας διαταραχής ή να κάνουμε έρευνα ανάμεσα σε υγιή πληθυσμό), την προσέγγιση την οποία ακολουθούμε (π.χ. ψυχαναλυτική) (οπότε επηρεάζεται ο ορισμός που θα δώσουμε και οι παρεμβάσεις τις οποίες θα κάνουμε) και τέλος τις υπάρχουσες συνθήκες που επιβάλλουν τι είναι υγιές ή όχι μέσα στην κοινωνία μας, τη στιγμή που μιλάμε, τώρα.

Είναι φανερό λοιπόν από τα παραπάνω πως υπάρχει μεγάλη ρευστότητα ανάμεσα στις έννοιες και ότι θα πρέπει να προσέξουμε να μην είμαστε απόλυτοι στις απόψεις, στα συμπεράσματα, πόσο μάλλον στις διαγνώσεις που θέτουμε σαν ειδικοί.

Άστο γι’ αύριο! Ξεπερνώντας την αναβλητικότητα στο χώρο εργασίας
Το διαδικτυακό σεμινάριο διοργανώνεται από το PSYCHOLOGY.GR, με εισηγήτρια την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια, Άρτεμις Αντωνίου.

Για παράδειγμα, ένας υπαρξιακός θεραπευτής δεν θα χαρακτήριζε κάποιον που «έχασε τον δρόμο του» νάρκισσο αλλά ένα ον που δε βρήκε ακόμη το μονοπάτι της αυτό-βελτίωσης, της τελείωσής του, κάποιον οδοιπόρο που δεν έμαθε στο μοναχικό του ταξίδι να συνδέεται και να «συνταξιδεύει» με τους άλλους ανθρώπους.

Τι θέλω να πως με όλα αυτά; Μα πως όλα είναι σχετικά. Ίσως ακούγεται κάπως μπερδεμένο, μα θα πρέπει να τα λαμβάνουμε όλα υπόψη όταν μιλάμε για προσωπικότητα. Ποια είναι η δική μας κοσμοθεωρία και ποια του ανθρώπου που στέκεται απέναντί μας; Τι εμπειρίες μας έχουν οδηγήσει ως εδώ; Συμφωνούμε και οι δυο τι είναι παθολογικό και τι όχι; Υπάρχει θέληση για αλλαγή; Διότι, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι πιο δύσκολη η  μεταβολή σταθερών χαρακτηριστικών προσωπικότητας παρά προσωρινών συμπτωμάτων.

Καταρχήν, μπορεί να μην υπάρχει επιθυμία για αλλαγή, κάτι που θα πρέπει να σεβόμαστε και να μην παρεμβαίνουμε με το ζόρι. Ή κάποιοι μπορεί να θέλουν να αλλάξουν αλλά να έχουν κουραστεί. Να τους είναι αδύνατο, ακόμη και με τη βοήθεια ειδικού να μεταβάλλουν τη ζωή τους, να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τον εαυτό τους. Αυτούς οφείλουμε να τους σταθούμε, να τους υποστηρίξουμε και να σεβαστούμε όποια απόφαση κι αν πάρουν.

Ο δρόμος για την ευτυχία δεν είναι πάντα στρωμένος με ροδοπέταλα. Χρειάζεται αγώνας και μπορεί να συναντήσουμε πολλά εμπόδια και δυσκολίες μέχρι να φτάσουμε στην πολυπόθητη «λύτρωση», ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτή για τον καθένα μας, μιας και κάθε άνθρωπος της δίνει το δικό του νόημα και σπουδαιότητα.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Σμαράγδα Σκορδή

skordi smaroΝοσηλεύτρια, Ψυχολόγος.
Έχει εργαστεί στον Δημόσιο Τομέα Υγείας από το 1991 έως και σήμερα, ως νοσηλεύτρια (23 χρόνια) και ως ψυχολόγος ( 8 χρόνια).